چکیده
مـقاله: کتاب شناسی دین پژوهی / اس. ژاکلیک و جی. استارلینگ / باقر طالبی دارابی
پیش از آنکه دیـن پژوهـی بـه یک رشته مستقل تبدیل شود، چهره های سرشناسی دین را از منظرهای متفاوت بررسی کردند. یکی از ایـن چهره ها ویلیام جیمزِ عملگرا است. سخنرانی های سال ۱۹۰۳ و کتاب اصناف احوال دیـنی وی از مشهورترین منابع در این زمـینه اسـت که دین را از منظر روان شناختی ـ فلسفی بررسی کرده است و هنوز از
مؤثرترین منابع و آثار محسوب می شود. ماکس وبر از منظر اقتصادی به دین نگریست و کتاب اخلاق پروتستانتی و روح سرمایه داری را نوشت که مشهورترین اثر وی اسـت. امیل دورکیم نیز نقشی ماندگار به عنوان یکی از پدران جامعه شناسی دارد. وی نگرش های آیین های پروتستان و کاتولیک را تبیین کرد و مواضع و آموزه های آنها درباره خودکشی را در کتاب خودکشی مدنظر قرار داد. وی در سال ۱۹۱۲ مـاندگارترین اثـر خود درباره دین یعنی صور ابتدایی حیات دینی را نوشت.
در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، واژه Religious Studies رواج بیشتری یافت و علاقه مندی به این حوزه مطالعاتی دو چندان شد. دپارتمان های جدید ساخته شد و نشریات تأثیرگذاری درباره مطالعه ادیـان انـتشار یافت که برای نمونه می توان به نشریه ]Religious Studies and Religion=دین پژوهی و دین [اشاره کرد. نینیان اسمارت از دین پژوهان معروف معاصر در پیش گفتار کتاب Approaches to the Study of Religion]=رویکردها در مطالعه دین [می نویسد: «در جهان انگلیسی زبان دیـن پژوهـی اساساً به دهه ۱۹۶۰ بر می گردد، اگرچه پیش از این زمان، قلمروهای مطالعاتی دیگر نظیر «ادیان تطبیقی»، «تاریخ ادیان»،« جامعه شناسی دین» و غیره وجود داشته است».
دین پژوهان موضوع مـورد تـحقیق خـود را در بسترها و رشته های مختلف بـررسی مـی کـنند و از منظرهای مختلف به آن می نگرند. دین پژوهی در قالب های علمی و آکادمیک متفاوتی صورت می گیرد. از جمله می توان به فلسفه دیـن، تـاریخ ادیـان، جامعه شناسی، روان شناسی، انسان شناسی، رویکردهای ادبی و عـلمی اشـاره کرد.
شناخت منابع در هر رشته تحقیقی و تحصیلی از مهم ترین اموری است که باید قبل از هر چیزی محقق یا دانـشجوی آن رشـته بـه آن نایل آید. نوشتار کوتاه حاضر تلاش دارد این مهم را در دین پژوهـی یا به تعبیری مطالعه ادیان انجام دهد. تقسیم بندی های موضوعی و زمانی منابع و ارائه توضیح مختصر درباره هر بـخش و سـپس بـیان فهرست منابع اصلی و مهم، این نوشتار را خواندنی و مفید ساخته است.
مـنابع کـلاسیک
نخستین مطالعات تحقیقی درباره دین به عنوان یک موضوع مستقل و متمایز، در فضا و شرایط باز مدرنیته غـربی ـ مـیراث فـلسفی نهضت روشنگری، توجه متفکران غربی به دیگربودگی (Otherness) دینی، و بسترهای سیاسی اجتماعی انـقلاب هـای امـریکا و فرانسه ـ رخ داده است. این شرایط فکری، فرهنگی و سیاسی، به رویارویی با سنت هـای
نـهادی شـده در باب معرفت و نهادهای اجتماعی، به ویژه دین و مرجعیت دینی پرداخت.
نهادهای دینی حاکم بـر جـوامع غربی و بسیاری از الاهیدانان مرتبط با آنها، بسیاری از چالش های نخستین مدرنیته را، به لحـاظ فـلسفی و سـیاسی، رد کردند، اما در مقابل بودند الاهیدانانی که راه تعامل و گفتوگو با مدرنیته را در پیش گرفتند. آنها بـا نـهضت روشنگری به گفتوگو پرداختند و به فلاسفه این نهضت پاسخ دادند; تلاش کردند تـا دیـدگاههای (الاهـیاتی) درباره ثبات و حقیقت را با دیدگاه های تاریخی درباره تغییر و تحول آشتی دهند و در این راه تـا آنـ جا پیش رفتند که دست به تحلیل تاریخی و متنی در مطالعه سنت هـای دیـنی زدنـد. از آن جا که ماهیت رابطه «واقعی» میان الهیات و مطالعات دینی تا به امروز محل نزاع عـالمان دیـن بـاقی مانده است، توجه به این گفتوگوهای اولیه الهیات با علوم انسانی و عـلوم اجـتماعی، که هر چه بیشتر رو به تخصصی شدن می رفتند، اهمیت دارد.
نزد بنیانگذاران تفکر جامعه شناختی، دلمـشغولی عـمده و شاید تنها دلمشغولی، جایگاه دین در گذار از جوامع سنتی به جوامع مدرن بـود. جـامعه شناسان هم به نقش دین در این گـذار و هـم بـه تأثیری که این دگرگونی و گذار بر دیـن خـواهد داشت، پرداختند. آنها دین را در نزاع میان سنت و مدرنیته، طرف شکست خورده می دیـدند. در واقـع، این جامعه شناسانِ کلاسیک بـودند کـه چارچوب مـفهومی و روشـ شـناختی یک قرن تحقیق درباره دین را پی ریـزی کـردند و اعلام داشتند که هر چه جامعه مدرن تر شود، دینی بودنش نـیز تـنزل پیدا می کند.
کشف رویکرد روانـ شناختی به دین، فـرد و تـجربه دینی را در نقطه کانونی دین پژوهـی قـرار داد و این درست بر خلاف رویکردی بود که به بررسی نهادها و مناسک دینی مـی پرداخـت. عنصر بارز این جهت گـیری تـحلیلی جـدید، نزد بسیاری از نـمایندگان رویـکرد روان شناختی به دین، نـقد صـورت نهادی دینداری و اقتدار دینی بود. برخی دین را به مثابه روان رنجوری جهانی پنداشتند، برخی دیـگر ایـده فایده مندی (اخلاقی) را، که دینداری بـه مـثابه معنویت مـی تـواند در زنـدگی فردی داشته باشد مـطرح ساختند.
دلمشغولی های پدیدارشناسان در پیرامون سرشت تجربه دینی و امکان ارائه تعریف کلی از دین، به عنوان یـک دسـته از پدیده های بسیار متفاوت، شکل گـرفت. بـرخی از پدیـدارشناسان، سـاحت هـای اخلاقی و معنوی آنـچه را بـه عنوان دین می شناسیم، از هم
تفکیک کردند; با این استدلال که عقیده به امر قدسی چـیزی اسـت کـه نمی توان به طور کامل از آن سر در آورد. بـرخی دیـگر بـود و نـبود دیـن را بـر اساس طبقه بندی دوگانه دورکیمی ــ مقدس و نامقدس ــ تعریف و تبیین نمودند.
می توان ادعا کرد که دین پژوهی زمانی به یک قلمرو مطالعاتی مستقل تبدیل شد که مـحققان غربی، از یک سو، به بررسی و مطالعه تطبیقی رابطه میان نظام های مختلف اعتقادی و در سوی دیگر به متون، فرهنگ ها و بسترهای اجتماعی و تاریخی این نظام های اعتقادی پرداختند یا، به قـول بـرخی از محققان دین پژوه معاصر، دین پژوهی سرآغازش زمانی است که دین با جدا شدن از تمامیت زندگی اجتماعی به موضوع مستقلی برای مطالعه تبدیل شد.
منابع کلاسیک
efiL suoigileR eht fo smroF yratnemelE ehT.sserP eerF :kroY weN .
elimE ,miehkruD
۵۹۹۱ ]۲۱۹۱[
sgnitirW detceleS :yteicoS dna ytilaroM nO .halleB treboR yB .dE ..sserP ogacihC fo ytisrevinU :nodnoL dna ogacihC
۳۷۹۱
noigileR evitarapmoC fo snrettaP aksarbeN fo ytisrevinU :nlocniL ..sserP
aecriM ,edailE
۶۹۹۱ ]۸۵۹۱[
noigileR fo erutaN ehT :enaforP dna dercaS truocraH :kroY weN ..ecarB
۹۵۹۱
nruteR lanretE eht fo htyM :yrotsiH dna somsoC :kroY weN ..buP dnalraG
۵۸۹۱ ]۹۵۹lc[
ytinaitsirhC fo ecnessE ehT.oC .buP rqgnU .F :kroY weN .
giwduL ,hcabreueF
۷۵۹۱ ]۱۴۸۱[
hguoB nedloG ehT.sserP s’nitraM tS :kroY weN .
.G semaJ ,rezarF
۰۹۹۱ ]۰۹۸۱[
noisullI nA fo erutuF ehT.notroN :kroY weN .
dnumgiS ,duerF
۱۶۹۱ ]۷۲۹۱[
stnetnocsiD sti dna noitaziliviC.snoitacilbuP revoD :kroY weN .
۴۹۹۱ ]۹۲۹۱[
nodnoL .msiehtonoM dna sesoM eht dna sserp htragoH ehT :,sisylana-ohcysp fo etutitsnI
۹۳۹۱
ecneicS weN tsriF ehT.sserP ytisrevinU egdirbmaC :egdirbmaC .
.atsittabmaiG ,ociV
۲۰۰۲ ]۵۲۷۱[
noigileR fo yhposolihP eht no serutceL .7281 fo serutceL ehT :.sserP ainrofilaC fo ytisrevinU .yelekreB
hcirdeirF ,legeH
۸۸۹۱ ]۷۲۸۱[
noigileR fo yrotsiH larutaN ehT :drofxO .revloC enyaW .A yb .dE ..sserP nodneralC
divaD ,emuH
۶۷۹۱ ]۷۵۷۱[
ecneirepxE suoigileR fo seiteiraV yrarbiL/skooB egatniV :kroY weN ..aciremA fo
mailliW ,semaJ
۰۹۹۱ ]۲۰۹۱[
suoicsnocnU evitcelloC eht dna sepytehcrA( skroW detcelloC ehT1 traP ,9 .loV .gnuJ .G .C fo ytisrevinU notecnirP :JN ,notecnirP .).sserP
.G lraC ,gnuJ
۸۶۹۱ ]۹۵۹۱[
nosaeR eruP fo sdnuoB eht nihtiW noigileR :egdirbmaC ..sserP ytisrevinU egdirbmaC
leunammI ,tnaK
۸۹۹۱ ]۳۹۷۱[
noigileR nO.skooB nekcohcS :kroY weN .
dna ,lraK ,xraM
slegnE hcirdeirF
۴۶۹۱
noigileR fo ecneicS eht ot noitcudortnI:kroY weN .
.sserP onrA
xaM .F ,relliiM
۸۷۹۱ ]۰۷۸۱[
tsaE eht fo skooB dercaS.sserP nozruC :dnomhciR .
۰۰۰۲ ]۴۰۹۱-۹۷۸۱[
yloH ehtfo aedI ehT .yevraH .W nhol yb .snarT .)egilieH saD 7191( .sserP ytisrevinU drofxO ,drofliM .H :kroY weN ;nodnoL
hploduR ,ottO
۳۲۹۱
sresipseD derutluC sti ot sehceepS :noigileR nO :kroY weN ..sserP ytisrevinU egdirbmaC
,rehcamreielhcShcirdeirF
۶۹۹۱ ]۹۹۷۱[
sehcruhC naitsirhC eht fo gnihcaeT laicoS ehT :ogacihC ..sserP ogacihC fo ytisrevinU
tsnrE ,hcstleorT
۱۸۹۱ ]۲۱۹۱[
noitatsefinaM dna ecnessE ni noigileR reteP :AM ,retsecuolG ..htimS
,wueeL red naVsudrareG
۷۶۹۱
ytinaitsirhC si tahW.sserP ssertroF :aihpledalihP ?
hplodA ,kcanraH noV
۶۸۹۱ ]۰۰۹۱[
noigileR fo ygoloicoS.sserP ogacihC fo ytisrevinU :ogacihC .
mihcaoJ ,hcaW
۴۴۹۱
noigileR fo ydutS evitarapmoC ehT aibmuloC :kroY weN ..sserP ytisrevinU
۸۵۹۱
msilatipaC fo tiripS eht dna cihtE tnatsetorP ehT :selegnA soL ..]۰۳۹۱ noitalsnart hsilgnE ;5091-4091[ .oC .buP yrubxoR
xaM ,rebeW
۲۰۰۲
noigileR fo ygoloicoS ehT.sserP nocaeB :notsoB .
۳۹۹۱ ]۲۲۹۱[
منابع کلاسیک معاصر
پس از جـنگ جـهانی دوم، انسان شناسانِ دین به بررسی مناسک و اسطوره های جوامع سنتی و راه هایی که به واسطه آنها با زندگی و مرگ و زندگی روزمره رابطه بـرقرار مـی ساختند، توجه نشان دادند. آنـهابه مـطالعه دین های دیگر مردمان از منظر استعماریِ مردمِ «ابتدایی» و «ذهنیت جادوییِ» آنها (که به وسیله کسانی مانند فریزر انجام گرفت ) جانی دوباره بخشیدند. با وجـود ایـن، حاکمیت رویکردهای کارکردگرا و سـاختارگرا حـاکی از تلاش برای بیرون کشیدن عناصر جهان شمول تجربه دینی (و فرهنگی) انسان بود. از نظر برخی از انسان شناسان، این الگوهای جهان شمول تجربه انسانی، در «ساختارهایی منطقی» نهان بودند که مجموعه ای متنوع از بـیان هـای اسطوره ای را برجسته ساختند; نزد برخی دیگر از انسان شناسان این برجسته سازی راه کار تحقیق قوم نگاری و نظریه پردازی درباره راه هایی بوده است که طی آنها جوامع; هم همکاری می کردند و تـجربه هـای محدود بـه آستانه احساس و تجربه آزادیِ خودشان را با توسل به مناسکی ساختن و قراردادن آنها در نمادها و نهادهایی که کارکرد زنـدگی اجتماعی را ممکن می سازد، شکل می دارند.
برخی صداهای مخالف در انـسان شـناسی دیـن پس از جنگ، مدعی شدند که مطالعه انسان شناختی کاری علمی نیست و اصلی ترین کار این نوع تحقیق، تـرجمه اسـت. با وجود این، مشخصه این مطالعات، اشتیاق برای کالبدشکافی الگوهای تعمیم پذیر در نـقش دیـن در جـوامع، به ویژه در محور دین ـ مناسک و اسطوره ها ـ در دگرگون سازی و حفظ نظم اجتماعی است.
انسان شـناسان در این اشتیاق برای جهان شمولیِ این مقولات و مسائل، با جامعه شناسان دین پس از جـنگ جهانی شریک بودند. امـا تـفاوت اصلی در تأکیدهای شان بود : نزد انسان شناسان، موضوع اصلی جوامع سنتی و نزد جامعه شناسان
موضوع اصلی جوامع مدرن بود. در نتیجه، در حالی که انسان شناسان خاستگاه و پویایی را در نقش ادیان در جوامع سنتی جـستوجو می کردند ، جامعه شناسان از افول اقتدار و اعتبار دین و رابطه مشکل ساز میان آزادی، مسائل مربوط به معنا، اجتماع و نظم اجتماعی سخن به میان می آوردند. الاهیدانان اغلب این ملاحظات را به پرسش هـایی بـر می گردانند درباره این که دین به چه شیوه هایی می تواند (و توانسته است) خود را چونان امری محوری برای فرد و زندگی اجتماعی دوباره تثبیت کند و در عین حال، معنای فراخوانی اشـ بـه اخلاق را در دوره مدرن همچنان حفظ کند.
پس از دهه ۱۹۶۰ دین پژوهی به محدودیت های نظریه های اصلی و مهم در بررسی واقعیات اجتماعی پی برد، اما می توان گفت که در دوره دین پژوهی «کلاسیک معاصرِ» ، روایـت هـای مهم و درک جهان شمول از بسیاری از مقولات تحلیلی بسیار دست نخورده باقی مانده است.
منابع
htaeD fo laineD ehT.sserP eerF :kroY weN .
tsenrE ,rekceB
۳۷۹۱
napaJ lairtsudnierP fo seulaV ehT ;noigileR awagukoT ,eocnelG .sserP eerF :LI
treboR ,halleB
۷۵۹۱
nI “.noitulovE suoigileR” tfarC eht no syassE ;kroW tA stsigoloicoShcraeseRlaicoS fo pillihP yb .dE .]srehto dna[ halleB .N treboR ]yb[ .skooB cisaB :kroY weN .dnommaH .E
]۴۶۹۱[
“.aciremA ni noigileR liviC” naciremA eht fo lanruoJ ,suladeDsecneicS dna strA fo ymedacA ni noigileR” deltitne eussi eht morf ,.12-1,1/69 “,aciremA
۷۶۹۱
noigileR fo yroehT lacigoloicoS a fo stnemelE :yponaC dercaS ehT ..yadelbuoD :YN ,ytiC nedraG
reteP ,regreB
۷۶۹۱
lacigoloehT ni noitazinabrU dna noitaziraluceS :ytiC raluceS ehTevitcepsreP.nallimcaM :kroY weN .
yevraH ,xoC
۵۶۹۱
regnaD dna ytiruP.egdeltuoR :kroY weN dna nodnoL .
yraM ,salguoD
۶۶۹۱
noigileR reuN.sserP nodneralC :drofxO .
E.E ,drahctirP-snavE
۶۵۹۱
tluacuoF lehciM htiW ranimeS A :fleS eht fo seigolonhceT yb .dE . :tsrehmA .nottuH .H kcirtaP dna ,namtuG kcuH ,nitraM .H rehtuL.sserP sttesuhcassaM fo ytisrevinU
lehciM ,tluacuoF
۸۸۹۱
erutluC dna noigileR :kroY weN .etterraC ymereJ yb .dE ..egdeltuoR
۹۹۹۱
serutluC fo noitaterpretnI ehT.skooB cisaB :kroY weN .
croffilC ,ztreeG
۳۷۹۱
aisenodnI dna occoroM ni tnempoleveD suoigileR :devresbo malsI ..sserP ytisrevinU elaY :nevaH weN
۸۶۹۱
dniM egavaS ehT.sserP ogacihC fo ytisrevinU :ogacihC .
edualC ,ssuartS-iveL
۶۶۹۱
ygoloporhtnA larutcurtS.skooB cisaB :kroY weN .
۳۶۹lc
akniD ehtfo noigileR ehT :ecneirepxE dna ytiniviD :drofxO ..sserP nodneralC
)erfdoG ,tdrahneiL
۱۶۹۱
larebiltsoP a ni ygoloehT dna noigileR :enirtcoD fo erutaN ehTegA.sserP retsnimtseW :aihpledalihP .
.A egroeG ,kcebdniL
۴۸۹lc
cificaP nretseW eht fo stuanogrA ,snos & egdeltuoR ,G :nodnoL ..dtL
walsinorB ,ikswonilaM
۲۲۹۱
noitaziraluceS fo yroehT lareneG A.woR & repraH :kroY weN .
civaD ,nitraM
۹۷۹۱
erutluC nretseW dna msiehtonoM lacidaR & repraH :kroY weN ..woR
drahciR .H ,rhubeiN
۰۶۹۱
noitanigamI dna ,evitarraN ,noigileR :dercaS eht gnirugiF yb .snarT . ssertroF :silopaenniM .ecallaW .1 kraM yb .dE .reualleP divaD.sserP
luaP ,rueociR
۵۹۹۱
livE fo msilobmyS ehT.woR & repraH :kroY weN .
۷۶۹۱
snoitidarT modsiW taerG ruO :snoigileR s’dlroW ehT naS ..repraH :ocsicnarF
notsuH ,htimS
۱۹۹۱ ]۸۵۹۱[
noigileR fo dnE dna gninaeM ehT.nallimcaM :kroY weN .
llewtnaC derfliW ,htimS
۳۶۹۱
acahtl ,slobmyS fo tseroF ehT.sserP ytisrevinU llenroC :YN .
rotciV ,renruT
۷۶۹۱
erutcurtsitnA dna erutcurtS :ssecorP lautiR ehT enidlA :ogacihC ..oC .buP
۹۶۹۱
دین پژوهی آن گونه که می شناسیم
پرسش هایی که در تحقیقات سی سال اخیر در دین پژوهی مـطرح شـده، مـوجب نقد روایت های مهم و درکـ کـلی از مـقولاتی تحلیلی شده که مشخصه تفکر مدرن است. محققان در تلاشند تا آرمان های تجددگرایی را با نقدهای پسا ـ تجددگرایی با توسل به سـنجش جـهان شـمول بودن تجربه در مقابل نوعی دلمشغولی به خاص گـرایی، آشـتی دهند. نمونه هایی از این قلمروهای دلمشغولی عبارت است از نقدهای فمنیستی و پسا ـ استعماری و تأملی در روش شناسی دین پژوهی.
روش شناسی دین پژوهـی
دیـن چیست؟ آیـا اصلا می توانیم آن را تعریف کنیم؟ اگر می توانیم، چرا آن را به گـونه ای خاص تعریف می کنیم؟ آیا دین واقعاً چیزی نیست جز «واژه ای که محققان برای اهداف روشنفکرانه خود آن را به وجـود آورده اند؟» آیـا مـی توانیم دین را از فرهنگ تفکیک کنیم؟
رابطه میان دین و هویت جمعی چیست؟ رابطه مـیان تـجویزی بودن (Normativity) و عینی بودن (Objectivity) در دین پژوهی چیست؟ آیا الهیات در قلمرو دین پژوهی جای می گیرد؟ آیا رشد دینداری (religiostity) در سـرتاسر جـهان ـ کـه در تضاد با انتظارات و پیش بینی های بسیاری از کلاسیک ها در مطالعات دین پژوهـی اسـت ـ مـستلزم آن نیست که علاوه بر اقدام به سنجش انتقادی مقولات مفهومی در حوزه مطالعاتی خودمان، بـه نـقد تـصور اجتماعی کلی از روشنگری اقدام کنیم که این قلمروی مطالعاتی بر آن بناشده است؟ از مطالعه بیشتر خـیرخواهانه تـا انتقادیِ آثار پیشینیان خودمان چه می توانیم بیاموزیم؟
برهه کنونی در دین پژوهی با پرسـش هـای زیـادی مشخص شده است. با نویسندگانی مشخص شده است که در دین پژوهی، درباره دین پژوهـی مـی نویسند و به طرق مختلف درباره پرسش هایی درباره هدف و روش شناسی حوزه مطالعاتی خـودشان تـامل مـی کنند.
نزد برخی، این تحولِ بسیار متأخر در دین پژوهی، نشانه بلوغ و پختگی این حوزه مـطالعاتی اسـت و برخی دیگر این امر را نشانه بحران در دین پژوهی می دانند.
منابع
noigileR.ytiloP ;drofxO .
dna ,seuqcaJ ,adirreD.sde ,omittaV innaiG
۸۹۹۱
seidutS suoigileR fo ygoloedI ehT ytisrevinU drofxO :kroY weN ..sserP
yhtomiT ,dlaregztiF
۰۰۰۲
suoigileR fo rammarG a sdrawoT :uruG eht gnidneherpmoCnoitpecreP.sserP ytisrevinU drofxO :drofxO .
leinaD ,dloG
۸۸۹۱
nredoM :noigileR no gnitirW ni sisylanA dna scitehtseAsnoitanicsaF.sserP ainrofilaC fo ytisrevinU :yelekreB .
۳۰۰۲c
noigileR fo ecitcarP eht ni gnidaeR fo ecalP eht :gnidaeR suoigileR ..sserP ytisrevinU drofxO :kroY weN
.J luaP ,shtiffirG
۹۹۹۱
ytitnedi dna ytirohtuA no snoitcelfeR lacitirC :noitazilanoitidarteD ..srehsilbuP llewkcalB :AM ,egdirbmaC
,hsaL ttocS ,luaP ,saleeH.sde ,sirroM luaP dna
۶۹۹۱
snoitanalpxE dna ,snoitinifeD ,snigirO ?noigileR si tahW :nedieL ..llirB
,.A samohT ,soluponidIsde ,nosliW .C nairB dna
۸۹۹۱
noigiler fo nigiro eht rof tseuq eht :emitmaerD fo hcraeS nI ..sserP ogacihC fo ytisrevinU :ogacihC
okomoT ,awazusaM
۳۹۹۱
noigileR sireneG iuS no esruocsiD ehT :noigileR gnirutcafunaMaiglatsoN fo scitiloP eht dna.sserP ytisrevinU drofxO :kroY weN .
llessuR ,noehctuCcM
۷۹۹۱
eht gnicneirepxeeR :snoigileR fo ecneicS a dna semaJ mailliWecneirepxE suoigileR fO seiteiraV ytisrevinU aibmuloC :kroY weN ..sserP
.de ,enyaW ,toofduorP
۴۰۰۲
nwotsenoJ ot nolybaB morf :noigileR gninigamI :ogacihC ..sserP ogacihC fo ytisrevinU
.Z nahtanoJ ,htimS
۲۸۹۱
snoigileR fo yrotsiH eht ni seidutS :yrotirreT toN sI paM :nedieL ..llirB
۸۷۹۱
lautiR ni yroehT drawoT :ecalP ekaT oT fo ytisrevinU :ogacihC ..sserP ogacihC
۲۹۹۱
nI “.suoigileR ,snoigileR ,noigileR” suoigileR rof smreT lacitirCseidutS ogacihC fo ytisrevinU :ogacihC .rolyaT .C kraM yb .dE ..sserP
۸۹۹۱
dna ,edailE aecriM ,melohcS mohsreG :noigileR retfa noigileRsonarE ta nibroC yrneH.sserP ytisrevinU notecnirP :notecnirP .
.M nevetS ,mortsressaW
۹۹۹۱
جـنسیت و دیـن پژوهـی
اگر چه پیشگامانی مانند الیزابت کیدی استنتون[۴] موجود در سنت های یهودی ـ مسیحی را بر ملا سـازند و بـه اسـتفاده از تجربه های زنان به مثابه ابزار هرمنوتیکی مشروعی اشاره کردند که مـی تـواند نقش تصحیح گری در محققان بی بنیه در تحقیقات سنتی داشته باشد. آیا مطالعات دین از منظرِ ناآزموده مـحقق مـذکر صورت پذیرفته است؟ آیا الگوهای فمینیستیِ الوهیت در درون سنت های دینی تجویزی جای دارد؟ آیـا مـیان ساختارهای تحلیلی گفتمان غالب روشنفکری و مواضع و سـاختارهای خـشونت در درون آن فـرهنگ رابطه ای بر قرار است؟ در کدام روش، محقق را می تـوان تـجسم یافته و جای گرفته در تاریخ دانست؟
موج دوم نقادی فمینیستی در دهه ۱۹۸۰ در قالب الهیات زن گرا بیرون آمـد کـه در کل، توجه اش را به سمت دلمـشغولی هـای زنان افـریقایی ـ امـریکایی مـعطوف کرده بود. این جریان با طـرح ایـن انتقاد که موج نخست نهضت فمینیستی در سیطره افکار زنان سفیدپوست طبقه مـتوسط بـود، به رویارویی با آن پرداخت. زن گرایی (Womanism)بـا پرداختن به مسئله فـشار و اجـحاف بر زنان سیاه پوست سـعی کـرد تا دامنه انتقادات خود را گسترش دهد.
در همین اواخر، دلمشغولی های جنسیتی، موجب پیـدایش حـوزه ای از نظریه عجیب و غریب شد و ایـن نـظریه در تـعامل با انتقاد پسـا ـ اسـتعماری از دین پژوهی در تلاش اسـت تـا به بررسی ارتباط میان گفتمان روشنفکری و خشونت و ستم بپردازد.
منابع
malsI ni redneG dna nemoW.sserP ytisrevinU elaY :nevaH weN .
alieL idemhA
۲۹۹۱
ytitnedI fo noisrevbuS eht dna msinimeF :elbuorT redneG weN ..egdeltuoR ;kroY
htiduJ ,reltuB
۰۹۹۱
redaeR A :noigileR ,redneG ,nemoW.evarglaP :kroY weN .
dna ,htebazilE ,illetsaC ,namdoR .C dnomasoR.sde
۱۰۰۲
suoigileR ni dna ymedacA eht ni tfihS mgidaraP a sdrawoT” nI “.seidutSymedacA eht ni hcraeseR tsinimeF fo tcapmI ehT , ytisrevinU anaidnI :notgnimoolB .mahnraF eitsirhC yb .dE .67-35.sserP
loraC ,tsirhC
۷۸۹lc
rehtaF eht doG dnoyeB.sserP nocaeB ;notsoB .
yraM ,ylaD
۳۷۹۱
xeS dnoceS eht dna hcruhC ehT.woR & repraH :kroY weN .
۸۶۹۱
esruocsiD suoigileR dna ,msinimeF ,msilainoloctsoP :kroY weN ..egdeltuoR
,.E aruaL ,nosdlanoD.sde ,naL-iuP kowK dna
۲۰۰۲
elbiB eht fo noitaterpretnI tsinimeF lainoloctsoP ecilahC :siuoL tS ..sserP
.W asuM ,ebuD
۰۰۰۲
sseddoG eht fo egaugnaL ehT.woR & repraH :ocsicnarF naS .
ajrraM ,satubmiG
۹۸۹lc
scihtE laicoS tsinimeF ni syassE :snoitcennoC eht gnikaM :notsoB ..sserP nocaeB
ylreveB ,nosirraHgnudliW
۵۸۹۱
dlroW eht ni gnieB fo syaW tsinamoW :srethguaD s’ragaH weN ..sserP tsiluaP :kroY
anaiD ,seyaH
۵۹۹۱
msicitsyM naitsirhC dna redneG ,rewoP :kroY weN dna egdirbmaC ..sserP ytisrevinU egdirbmaC
ecarG ,neztnaJ
۵۹۹۱
lacigoloehT tsinimeF a ni doG fo yretsyM eht :si ohW ehSevitcepsreP.daorssorC :kroY weN .
A htebazilE ,nosnhoJ
۲۹۹۱
redneG dna noigileR llewkcalB :AM ,egdirbmaC dna drofxO ..srehsilbuP
.de ,alusrU ,gniK
۵۹۹۱
redaeR a :ygoloehT tsinimeF :YK ,ellivsiuoL dna nodnoL ..sserP xonK nhoJ/retsnimtseW
.de ,nnA ,sedaoL
۰۹۹۱
ni ytinaitsirhC no snoitcelfeR lacigoloehT :gniwonK dna gniraeH .acirfA.skooB sibrO :YN ,llonkyraM
abmA ycreM ,eyoyudO
۶۸۹۱
noigileR dna nemoW fo ymedacA naciremA :AP ,grubsrebmahC ..]TM ,aluossiM ,sserP sralohcS yb detubirtsid[ noigileR
dna ,htiduJ ,woksalP.sde ,oremoR .A naoJ
۴۷۹۱
drihT ni ygoloehT tsinimeF :snedraG ‘srehtoM ruo gnitirehnIevitcepsreP dlroW.sserP retsnimtseW :ellivsiuoL .
,.la te .M ytteL ,llessuR.sde
۸۸۹۱
.ygoloehT tsinimeF a drawoT :klaT-doG dna msixeS :notsoB.sserP nocaeB
yramesoR ,rehtuRdrofdaR
۳۸۹lc
fo noitcurtsnoceR lacigoloehT tsinimeF a :reH fo yromem nI .snigirO naitsirhC.daorssorC :kroY weN
,azneroiF-relssuhcS
htebasilE
۳۸۹۱
.sevitarraN lacilbiB fo sgnidaeR tsinimeF-yraretiL :rorreT fo stxeT.sserP ssertroF :aihpledalihP
sillyhP ,elbirT
۴۸۹۱
ot dooF fo ecnacifingiS suoigileR ehT :tsaF yloH dna tsaeF yloH .nemoW laveideM fo ytisrevinU :selegnA soL dna yelekreB.sserP ainrofilaC
eniloraC ,munyB-reklaW
۷۸۹۱
پسا ـ استعمارگرایی
ادواردسعید در کـتاب انـتقادی Orientalism (شرق شناسی) تبیین های استعماری اروپایـی از دیـن را مورد انـتقاد قـرارداده و از چـیزی به عنوان «موقعیت راهـبردی» (Strategic Location)به مثابه ترمیم کننده جاهایی که در بررسی های محقق غربی از قلم افتاده، سخن به مـیان مـی آورد.
تحقیقات پسا ـ استعماری اخیر بر نـیاز بـه تـوصیف دیـن در قـالب واژه های بومی تـأکید دارد تـا از این طریق بُعد فاعلیت آگاه «دیگر» را باز شناسد که پیش از این در دوره استعماری شییءواره معرفی شده بـود.دو مـفهوم تـحلیلی محوری در این تلاش یکی مفهوم بومی بـودن (indigeneity) و دیـگری مـفهوم چـندرگه گـی (hybirdity) اسـت. این مفاهیم به ترتیب با مکان و خود ـ مختاری در مقابل آوارگی و مهاجرت سر و کار دارند. پسا ـ استعمارگرایی همچنان به تقابل خود با گونه های تحلیلی در نظریه جنسیت و پسـاتجددگرایی ادامه می دهد.
منابع
noitazilabolG fo snoisnemiD larutluC :egraL ta ytinredoM ..sserP atosenniM fo ytisrevinU :silopaenniM
nujrA ,iarudappA
۶۹۹۱
ni rewoP fo snosaeR dna enilpicsiD :noigileR fo seigolaeneGmalsI dna ytinaitsirhC.sserP ytisrevinU snikpoH snhoJ :eromitlaB .
lalaT ,dasA
۳۹۹۱
lacirotsiH dna thguohT lainoloctsoP :eporuE gnizilaicnivorPecnereffiD.sserP ytisrevinU notecnirP :notecnirP .
hsepiD ,ytrabarkahC
۰۰۰۲
ni noigileR evitarapmoC dna msilainoloC :smetsyS egavaS .acirfA nrehtuoS fo sserP ytisrevinU :nodnoL dna ellivsettolrahC.ainigriV
divaD ,retsedihC
۶۹۹۱
.yhpargonhtE fo scitiloP dna sciteoP eht :erutluC gnitirW :yelekreB.sserP ainrofilaC fo ytisrevinU
dna ,semaJ ,droffilC.sde ,sucraM .E egroeG
۶۸۹۱
.noigileR fo noitcurtsnoC nretseW ehT snikpoH snhol :eromitlaB.sserP ytisrevinU
leinaD ,nossiubuD
۳۰۰۲
.tcejbO sti sekaM ygoloporhtnA woH :rehtO eht dna emiT weN.sserP ytisrevinU aibmuloC :kroY
sennahoJ ,naibaF
۳۸۹۱
eht dna aidnI ,yroehT lainoloC-tsoP :noigileR dna msilatneirO .tsaE citsyM.egdeltuoR :kroY weN
drahciR ,gniK
۹۹۹۱
.egA nredoM eht ni yrotsiH suoigileR fo yrevocsiD ehT :notecnirP.sserP ytisrevinU notecnirP
snaH ,grebneppiK
۱۰۰۲
.aL-irgnahS fo srenosirP.sserP ogacihC fo ytisrevinU :ogacihC
dlanoD ,zepoL
۸۹۹۱
.tcejbuS tsinimeF eht dna laviveR cimalsI eht :yteiP fo scitiloP ehT.sserP ytisrevinU notecnirP :JN ,notecnirP
abaS ,doomhaM
۵۰۰۲
.msilatneirO.niugneP :htrowsdnomraH
drawdE ,diaS
۵۹۹۱
حرکت به جلو
پرسش هایی که دین پژوهی را شکل داده اند و هنوز در شکل دهی مطالعات معاصر دین نقش دارند، خود نیز به طور هم زمان به تـوسط دلمـشغولی ها چشم اندازهای جهانی در دین پژوهی و با توجه به نوع چشم اندازی (پرسپکتیو) که در هر یک از کارهای علمی وجود دارد، فردی شکل و قالب گرفته اند. دین پژوهان در پاسخ به مـشکلاتی کـه تجدد گرایی و پساتجددگرایی پیش روی آنها قرار داده است ، می کوشند تا به نوعی خودشناسی دست بزنند; یعنی سعی می کنند دریابند که در کجا ایـستاده انـد و از کجا آمده اند و چه چـیزی بـه تحقیقات و دانش آنها شکل می دهد. آنها هم چنین برآنند تا توصیف و تحلیلی گرانسنگ ارائه کنند تا ثابت کنند که مطالعاتی که انجام می دهـند، بـسیار پراهمیت است و خود بـه اهـمیت آن ایمان دارند. محققان در حال اثبات نیاز به «سنت زدایی» (detraditionalization)از دین پژوهی اند، اما نمی خواهند از این رشته تاریخ زدایی کنند. (Braude 872:4002) آنها خوب می دانند که هستی شناسی آنها چگونه مـی تـواند بر شکل دهی به نوع دین پژوهی آنها مؤثر باشد اما می دانند که روشی که برای مطالعه دین در پیش گرفته اند، به خود دین ها نیز شکل و قالب مـی دهـد.
منابع
.noitazilabolG dna noigileR egaS :skaO dnasuohT :nodnoL.snoitacilbuP
reteP ,reyeB
۴۹۹۱
nI “.salceH luaP ot esnopseR” .noigileR fo ydutS eht fo erutuF ehT.llirB :nedieL .nosraeP iroL dna cilekaJ acivalS yb .dE
nnA ,eduarB
۴۰۰۲
citamsirahC fo ygolonemonehP larutluC A :fleS dercaS ehT .gnilaeH.sserP ainrofilaC fo ytisrevinU :yelekreB
.۱٫ samohT ,sadrosC
۴۹۹۱
.htyM ni ygoloehT -6 scitiloP :redipS deilpmI ehT :kroY weN.sserP ytisrevinU aibmuloC
ydneW ,reginoD
۸۹۹۱
tsrif-ytnewT eht rof seidutS suoigileR dna ygoloehT :htiaF fo sdleiF .yrutneC.sserP ytisrevinU egdirbmaC :egdirbmaC
,.la te .M divaD ,droF.sde
۵۰۰۲
.ytisreviD suoigileR fo smelborP.srehsilbuP llewkcalB :AM ,nediaM
luaP ,shtiffirG
۱۰۰۲
.nosaeR raluceS dnoyeB :yroehT laicoS dna ygoloehT :egdirbmaC.llewkcalB
nhoJ ,knabliM
۱۹۹۱
.egA nredomtsoP eht ni noigileR evitarapmoC :sllewD llitS cigaM A.sserP ainrofilaC fo ytisrevinU :yelekreB
dna ,yelrebmiK ,nottaP.sde ,yaR nimajneB
۰۰۰۲
ynam fo emiT eht ni :scimanyD labolG dna scihtE lacigoloehT .sdlroW.srehsilbuP llewkcalB :AM ,nediaM
mailliW ,rekiewhcS
۴۰۰۲
eht gnomA pihsecitnerppA fo riomeM a :wodahS s’yrecroS ni .regiN fo yahgnoS.sserP ogacihC fo ytisrevinU :ogacihC
lyrehC dna ,luaP ,rellotSseklO
۷۸۹۱
.ygoloehT rof adnegA weN a :erutluC fo seiroehT :silopaenniM.sserP ssertroF
nyrhtaK ,rennaT
۷۹۹۱
.gnilaeH nacirfA fo noitaterpretnI weN a :lautiR gnicneirepxE.sserP ainavlysnneP fo ytisrevinU :aihpledalihP
mailliW ,htidE ,renruT notelgniS ,ttegdolB ilediF dna ,anohaKawneB
۲۹۹۱
دشـواری ها ـ و نیز نیاز به ـ رویکردی به دین که (به لحاظ فلسفی) خود ـ شناس،[۸] باشد و نیز نیاز بـه آن، در بسیاری از زیرشاخه های مطالعه دین آشکار است. در این جا بر مـوضوعات: اخـلاق دیـنی تطبیقی، مطالعات دین و گفتوگو، مطالعات عرفی سازی و عرفی شدن، رویکردهای تکاملی ـ روانشناختی و شناختاری به دین، و نیز نـظریه هـای گزینشِ اقتصادی و عقلانی در باب دین متمرکز می شویم.
اخلاق دینی تطبیقی
کار در اخـلاق دیـنی تـطبیقی، تیزترین پرسش های را درباره جهانِ اواخر مدرنیته ـ پرسش هایی درباره دین، پلورالیسم، آزادی، اقتدار، دمـکراسی، و مسئولیت پذیری مدنی ـ را مطرح می کند. هم چنین موجب طرح مسئله مطالعه تـطبیقی به صورت هایی پیـچیده و قـدرتمند می شود.
منابع
.evitcepsreP htiafretnI na :modeerF dna htiaF ;AM ,nediaM.llewkcalB
B divaD ,llerruB
۴۰۰۲
.noitidarT dna yromeM ,ytivitcejbuS :fleS citecsA ehT ,egdirbmaC.sserP ytisrevinU egdirbmaC :kroY weN dna KU
nivaG ,doolF
۴۰۰۲
.smreT hsiweJ ni ytinaitsirhC.sserP weivtseW :OC ,redluoB
te avkiT ,yksneK-remyrF.sde ,.la
۰۰۰۲
dna scihtE suoigileR evitarapmoC :scihtE labolG ni snoitarolpxE .eugolaiD suoigilerretnI.sserP weivtseW :odaroloC ,redluoB
dna ,ecurB ,ellerG.sde ,ssiwT renmuS
۸۹۹۱
.seutriV dna stniaS.sserP ainrofilaC fo ytisrevinU :yelkreB
,nottartS nhoJ ,yelwaH.de
۷۸۹۱
.dohteM weN A :scihtE suoigileR evitarapmoC repraH :kroY weN.woR dna
dna ,divaD ,elttiL.sde ,ssiwT .B renmuS
۸۷۹۱
evitarapmoC ni seidutS weN :redrO lacihtE eht dna ynogomsoC .scihtE.sserP ogacihC fo ytisrevinU :ogacihC
dna ,.W niboR ,nivoL.sde ,sdlonyeR .E knarF
۵۸۹۱
.scihtE fo ydutS evitarapmoC eht ot ediuG cihpargoilbiB A.sserP ytisrevinU egdirbmaC :egdirbmaC
nhoJ ,salguoD ,regasnaM dna ,namraC detsiarB ,reyemsnegreuJ kraM.sde
۱۹۹۱
.ecitcarP dna esruocsiD kroY weN fo tisrevinU etatS :YN ,ynablA.sserP
dna ,knarF ,sdlonyeR.sde ,ycarT divaD
۲۹۹۱
evitarapmoC eht ni syassE weN :nosaeR lacitcarP dna noigileR .snoigileR fo yhposolihP kroY weN fo ytisrevinU etatS :YN ,ynablA.sserP
۴۹۹۱
اجتماعات دینی جهانی: تفاوت، تعارض و گفتوگو
زیرشاخه ای که به نقش دین در بحران های (اجتماعی) و خشونت می پردازد، با ملاحظات فلسفی و عملی گفتوگوی بین ادیان گره خورده است وبـه این ترتیب، بیانگر کاربست های مستقیمی است که دین پژوهی می تواند برای جهانی که در آن زندگی می کنیم، داشته باشد. بیشتر این آثار در تلاشند تا به درک رابطه انتقادی میان جهان شـمولی و خـاص گرایی در ادیان و پیامدهای این ارتباط برای تعارض و گفتوگو، نایل آیند.
منابع
dna ,ecneloiV ,noigileR :dercaS eht fo ecnelavibmA ehT .noitailicnoceR.dleifelttiL & namwoR :namhnaL
.R ttocS ,ybelppA
۰۰۰۲
eht nwoD kaerB spleH nosaeR woH :doG naitsirhC ,doG udniH .snoigileR neewteb seiradnuoB.sserP ytisrevinU drofxO :kroY weN
sicnarF ,yenoolC
۱۰۰۲
.noigileR fo stcA.egdeltuoR :kroY weN
seuqcaJ ,adirreD
۲۰۰۲
.dercaS dna ecneloiV.ytisrevinU snikpoH snhoJ :eromitlaB
eneR ,drariG
۷۷۹۱
,snoigileR dlroW fo erutuF ehT :noddegamrA dna nedE neewteB .gnikamecaeP dna ,ecneloiV.sserP ytisrevinU drofxO :kroY weN
craM ,nipoG
۰۰۰۲
eht ot ecaeP gnirB naC noigileR woH :ecaeP yloH ,raW yloH .tsaE elddiM.sserP ytisrevinU drofxO :kroY weN
۲۰۰۲
.ecneloiV suoigileR fo esiR labolG ehT :doG fo dniM eht ni rorreT.sserP ainrofilaC fo ytisrevinU :yelekreB
.kraM ,reyemsnegreilI
۰۰۰۲
dna ,scimonocE ,seitiloP gnikameR :etatS eht dna msilatnemadnuF .ecnatiliM,sserP ogacihC fo ytisrevinU ehT :ogacihC
.F dna ,nitraM ,ytraM.sde ,ybelppA ttocS
۳۹۹۱
.ecaeP dna ,scitiloP ,noigileR ytisrevinU emaD ertoN :emaD ertoN.sserP
.de ,.S yoreL ,renuoR
۹۹۹۱
.msilarulP dna redneG ,ecitsuJ nO :smilsuM evissergorP :drofxO.dlrowenO
dimO ,ifaS
۳۰۰۲
.msiehtonoMfo ycageL tneloiV ehT :niaC fo esruC ehT :ogacihC.sserP ogacihC fo ytisrevinU ehT
anigeR ,ztrawhcS
۷۹۹۱
عرفی سازی و عرفی شدن
بحث های معاصر درباره اعتبار و امکانات نظریه کلاسیک عرفی سازی چندین لایه دارد: نخست آن که ایـن مـباحث پرده از نیاز به قرائتی انتقادی از مقولاتی برمی دارد که از همان آغاز در دین پژوهی مورد استفاده بوده است; ضمن آن که آنچه را به لحاظ تحلیلی مفید و به لحاظ تجربی نیز امتحان خـود را پس دادهـ، نگه می دارد. دوم این که این مباحث پیش فرض های تجویزی نهضت روشنگری درباره انگاره های اجتماعی، به ویژه عرفی شدن را، که در دین پژوهی معاصر جای گرفته است، تـوضیح مـی دهـد. سوم این که این مـباحث بـیانگر اهـمیت نظریه های عمومی در مطالعه ادیان است، در عین حال که ویژگی های تاریخی و جامعه شناختی چیزی را که به مطالعه آن می پردازد، در نظر دارد.
مـنابع
.ytinredoM ,malsI ,ytinaitsirhC :raluceS eht fo snoitamroF :drofnatS.sserP ytisrevinU drofnatS
lalaT ,dasA
۳۰۰۲
dlroW dna noigileR tnegruseR :dlroW eht fo noitaziraluceseD ehT .scitiloP.oC .buP snamdreE .B.W :IM ,sdipaR dnarG
.de ,reteP ,regreB
۹۹۹۱
.tseW eht ni noitaziraluceS :daeD si doG llewkcalB :AM ,nediaM.srehsilbuP
evetS ,ecurB
۲۰۰۲
.dlroW nredoM eht ni snoigileR cilbuP ogacihC :ogacihC.sserP ytisrevinU
esoJ ,avonasaC
۴۹۹۱
.dlroW eht fo tnemtnahcnesiD ehT ytisrevinU notecnirP :notecnirP.sserP
lecraM ,tehcuaG
۷۹۹۱
.yromeM fo niahC a sa noigileR sregtuR :JN ,kciwsnurB weN.sserP ytisrevinU
eleinaD ,regeL-ueivreH
۰۰۰۲
.ediwdlroW scitiloP dna noigileR :raluceS dna dercaS :egdirbmaC.sserP ytisrevinU egdirbmaC
noR dna ,appiP ,sirroNtrahelgnI
۴۰۰۲
ehT nI tcilfnoC dna ,stseretnI ,rewoP :noituloveR raluceS ehT .efiL cilbuP naciremA fO noitaziraluceS fo ytisrevinU :yelekreB.sserP ainrofilaC
.de ,naitsirhC ,htimS
۳۰۰۲
.htiaF fo stcA ainrofilaC fo ytisrevinU :selegnA soL dna yelekreB.sserP
dna ,yendoR ,kratSekniF regoR
۰۰۰۲
نـظریه هـای گزینش عقلانی و گزینش اقتصادی در باب دین
جانبداری کـردن از رویـکردهای گزیشن عقلانی و اقتصادی به دین نه تنها بیانگر آن است که منطق بازار آزاد را می توان برای درک برخی از پدیدهای دینی بـه کـار بـست، بلکه از این نیز حاکی است که بینش های اقتصادی مـی تواند هر پدیده ای را تبیین کند. بنابراین، وقتی قواعد عرضه و تقاضا را در عرصه زندگی دینی به کار می بندیم، پاسـخ بـه ایـن پرسش را که چرا دین در امریکایی که به لحاظ دینی ناهمگن اسـت، هـنوز زنده است اما در دیگر جوامع غربی چنین نیست، همین قواعد به ما می دهد. حتی گـفته شـده اسـت که انگیزه شهیدان نخستین مسیحی را می توان انتخاب عقلانی آنها دانست نـه عـملی کـه صورتی دینی یافته بود.
منابع
ruo ni sresoL dna srenniW :0991-۶۷۷۱ ,aciremA fo gnihcruhC ehT .ymonocE suoigileR.sserP ytisrevinU sregtuR :lN ,kciwsnurB weN
dna ,regoR ,ekniFkratS yendoR
۲۹۹۱
.yroehT eciohC lanoitaR fo seigolohtaP elaY :nevaH weN.sserP ytisrevinU
nal dna ,dlanoD ,neerG.sde ,oripahS
۴۹۹۱
.ytinaitsirhC fo esiR ehT.snilloC-repraH :ocsicnarF naS
yendoR ,kratS
۷۹۹۱
.tnemssessA dna yrammuS :noigileR dna yroehT eciohC lanoitaR.egdeltuoR
.A ecnerwaL ,gnuoY
۶۹۹l
نظریه های تکاملی ـ روانشناختی و شناختاری دین
نظریه های تـکاملی ـ روانـشناختی و شـناختاری در باب دین، با ترکیب تحولات پدید آمده در عرصه علوم معرفتی و روانشناسی با انسان شـناسی مـی کوشد تا جابه جایی، بقا و دگرگونی ادیان را توضیح دهد و دوام و تطبیق پذیری دین بـه مـثابه پدپده ای فـرهنگی را تبیین کند. از این رو، هواداران این نظریه ها، برای درک فرهنگ بر شناخت فردی و تکامل آن تـأکید دارنـد. در عین حال، آنها از اصرار غالب انسان شناختی بر تنوع و خصوصیت فرهنگی تجربه هـای دیـنی، خـود را جدا نگه می دارند.
حرکت نظریه های تکاملی ـ روانشناختی و شناختاری دین به سمت چیزی کـه در تـجربه های دینی جهان شمول است، بازگشتی نوستالوژیک به تلاش های نظری مـهم در انـسان شـناسی کلاسیک نیست. جهان شمولی در این جا یک فرض نیست، بلکه تحقق یافته است. همان گـونه کـه نـمایندگان این نظریه ها ابراز داشته اند، این خود دین نیست که مـوضوع نـظریه است بلکه اندیشه های دینی است; این تکامل شناختاری است و نه حقیقیت تعالی بخش (یا مـتعال) کـه الگوهای جهان شمول زندگی دینی را شکل می دهد.
منابع
.noigileR fo epacsdnaL yranoitulovE ehT :tsurT eW sdoG nI weN.sserP ytisrevinU drofxO :kroY
ttocS ,nartA
۲۰۰۲
.thguohT suoigileR fo snigirO yranoitulovE ehT :denialpxE noigileR.skooB cisaB :kroY weN
lacsaP ,reyoB
۲۰۰۲
.erutluC dna noitingoC gnitcennoC :noigileR gniknihteR :kroY weN.sserP ytisrevinU egdirbmaC
dna ,samohT .E ,noswaLyeluaCcM treboR
۰۹۹۱
.msilobmyS gniknihteR.sserP ytisrevinU egdirbmaC :kroY weN
leinaD ,rebrepS
