چکیده :
یکی از جذاب‌ترین مباحث زیبایی‌شناسیِ متن، بحث متناقض نماست. بهره‌گیری از شگرد متناقض‌نما از عالی‌ترین شیوه‌های آشنایی‌زدایی هنری به شمار می‌رود که موجب دور شدن کلام از حالت عادی و برجسته سازی و اثرگذاری چشمگیر بر مخاطب می‌گردد. نهج‌البلاغه از جمله متونی است که شگرد متناقض‌نما در آن بسامدی قابل توجه و اثرگذار دارد. این متن علاوه بر بعد دینی، اهل ذوق و بلاغت را شیفته بیان و اسلوب خود کرده، و قابلیت آن را دارد که از این نظرگاه ادبی نیز مورد بررسی قرار گیرد. چنین استنباط می‌شود که هرگاه حضرت علی قصد روشنگری درباره دنیا و یا ایجاد معرفت الهی در مردم را داشته، از این فنّ بیانی بهره بیشتری برده است. شاید بتوان یکی از علت‌های گزینش این گونه بیان، در موضوعات پیش‌گفته را دو بعدی بودن دنیا و عدم شناخت حضرت حق با حواس ظاهری دانست. نکته دیگر اینکه بیشتر متناقض‌نماها با قرار گرفتن در قالب تشبیه از پیچیدگی و ابهام نخستین خود، فاصله می‌گیرند و در پی آن، مخاطب به زیبایی بافت اولیه کلام پی میبرد. پژوهش پیش روی، ضمن تقسیم‌بندی تازه از انواع متناقض‌نما، خطبه‌ها و نامه‌ها و حکمت‌های نهج‌البلاغه را از این چشم انداز، به بوته نقد و تطبیق می‌کشاند و موارد و مصادیق برجسته آن را رمزگشایی و تحلیل می‌کند.
نویسنده : سید رضا میر احمدی
علی نجفی ایوکی
فاطمه لطفی مفرد نیاسری
