مطالعات متفرقه (خارج از سیر مطالعاتی)
اژدهایی به نام آز
مقاله ۳، دوره ۱، شماره ۱، زمستان ۱۳۸۴، صفحه ۱۰۱-۱۳۵ | |
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |
نویسنده | |
محمدنوید بازرگان | |
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد رودهن | |
چکیده | |
ضحاک (آژی دهاک) همواره اسطورهای شگفت در میان شخصیتهای اساطیری در ادبیات پیش از اسلام بوده است، آیا میتوان دوره مشخص تاریخی برای او جست و یا آنچنان که اوستا تصویر میکند او همچنان شخصیتی نیمه اهریمنی، نیمه انسانی است که هویت واقعیاش در غبار زمانهای دوردست ناپیداست؟ این مقاله سعی دارد پرتوی بر تندیس این اسطوره کهن بیفکند و از خلال یک مقایسه دقیق نشان دهد که مشابهتهای شگفتی میان آژی دهاک و دیو آز موجود است. دیوی که در ادبیات زروانی و مانوی پلیدترین همدست اهریمن به شمار میرود. به گواهی برخی از متون پهلوی، بعضی از دیوان، تازش آورنده به بدن آدمی و تسخیرکننده روان انسان شمرده شدهاند. ضحاک یکی از بارزترین شخصیتهائی است که تحت تصرف دیو آز قرار گرفته است و این مسخ تدریجی توسط اهریمن و حلول دیو آز در یک پادشاه بمرور از او یک اژدها پدید آورده است که از سرشت انسانی بکلی فاصله گرفته رفتارهای دیو آز را – آنگونه که در اوستا و متون پهلوی تصویر شده – به نمایش میگذارد. | |
کلیدواژه ها | |
آز – ضحاک – آژی دهاک – اژدها – دیوبندی – دیو – زروان – خرد – آتش | |