ضرورت وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی در بیان عالمان شیعه و سنی
(وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ)[۱]
تدوین: حسن سعادت پرور
اتحاد، انسجام و همدلی میان افراد یک جامعه موجب تقویت و تعالی آن و دستیابی به جایگاه آرمانی و قلّه ی مقصود است. امّت بزرگ اسلامی، با آماری نزدیک به دو میلیارد نفر، به عنوان یکی از بزرگترین جوامع بشریِ امروز, نیازمند این اتحاد و انسجام است؛ چرا که اتحاد مسلمین موجب نیل جامعه ی اسلامی به اهداف متعالی خواهد بود. امروزه به دلیل جامعیت معارف اسلام و توسعه چشمگیر آن در جوامع غربی، شاهد دشمنی‌های مخالفین این آیین برحق هستیم.
از آنجا که تفرقه میان یک جامعه موجب از هم گسستگی و تضعیف آن می‌شود، دشمنان اسلام این نقطه ـ یعنی وحدت مسلمین- را هدف خویش قرار داده و با تحریک و تبلیغات سوء و ایجاد خصومت و دشمنی بین شیعه وسنی وحتی تکفیر و تحریم، سعی در ایجاد شکاف بین امت اسلامی داشته و دارند، تا از یک سو مسلمانان را بخود مشغول و درگیر ساخته و از سوی دیگر مانع از پیشرفت و گسترش آیین اسلام گردند.
اتحاد و تقریب مذاهب اسلامی با یکدیگر همواره مورد توجه علمای فهیم و دلسوز جهان اسلام اعم ازشیعه و سنی بوده است. در این نوشتار به شکل اختصار، آراء تعدادی از علماء، بزرگان و دانشمندان سنی و شیعه، خصوصا بزرگان الازهر، راجع به تقریب و وحدت اسلامی و همچنین معیار اسلام و کفر گردآوری شده است. به امید آنکه وحدت میان مذاهب به رغم دشمنی دشمنان اسلام بیش از پیش روز افزون ومستحکم‌ترگردد.
۱٫ نگاهی به فتوای تاریخی شیخ محمود شلتوت(رحمه الله)
فتوای تاریخی شیخ محمود شلتوت مبنی بر جواز پیروی از مذاهب ریشه‌دار اسلامی از جمله مذهب شیعه، در تاریخ هفدهم ربیع الاول سال۱۳۷۸هجری قمری، در روز میلاد امام همام جعفربن محمد الصادق علیه السلام، در حضور نمایندگان مذهب شیعه امامی و شیعه زیدی و مذاهب شافعی،حنبلی، مالکی، حنفی، از سوی وی صادر گشت.
علامه شیخ محمود شلتوت، رئیس سابق الازهر در این رابطه می نویسد:
« به هنگام ریاست دانشگاه الازهر فرصتی فراهم گشت تا فتوائی دایر بر جواز پیروی از مذاهب ریشه‌دار و اصیل اسلامی که شیعه دوازده امامی هم جزو آنهاست، صادر نمایم».[۲]
ترجمه فتوای تاریخی وی بدین شرح است:
از وی سؤال شد: عده‌ای از مردم معتقدند که هر فرد مسلمان برای آنکه عبادات و معاملاتش صحیح انجام گیرد، باید تابع احکام یکی از مکتبهای معروف چهارگانه باشد و در میان این مکتب های چهارگانه نامی از مکتب شیعه ی امامی و شیعه ی زیدی برده نشده است. آیا جنابعالی با این نظر کاملا موافقید که مثلا پیروی از مکتب شیعه ی امامیه ی اثنی عشری مغایرتی با دین ندارد؟
ایشان در پاسخ مرقوم نمودند :
آیین اسلام هیچ یک از پیروان خود را ملزم به پیروی از مکتب معینی ننموده؛ بلکه هر مسلمانی می‌تواند از هر مکتبی که بطور صحیح نقل شده و احکام آن در کتب مخصوص به خود مدون گشته، پیروی نماید و کسی که مقلّد یکی از این مکتب های چهارگانه باشد، می‌تواند به مکتب دیگری (هر مکتبی که باشد) منتقل شود.
مکتب جعفری، معروف به مذهب امامی اثنی عشری، مکتبی است که شرعا پیروی از آن مانند پیروی از مکتب های اهل‌سنت جایز می‌باشد؛ بنابراین سزاوار است که مسلمانان این حقیقت را دریابند و از تعصب ناحق و ناروایی که نسبت به مکتب معینی دارند دوری گزینند؛ زیرا دین خدا و شریعت او تابع مکتبی نبوده و در انحصار مکتب معینی نخواهد بود؛ بلکه همه ی صاحب مذهبان، مجتهد بوده و اجتهادشان مورد قبول درگاه باری تعالی است و کسانی که اهل نظر و اجتهاد نیستند، می‌توانند از هر مکتبی که مورد نظرشان است تقلید نموده و از احکام فقه آن پیروی نمایند و در این مورد فرقی میان عبادات و معاملات نیست. [۳]
۱-۱٫ تاییدیه ی فتوای شیخ محمود شلتوت توسط دکتر محمد فحّام شیخ الازهر
«من از جمله کسانی هستم که به شیخ محمود شلتوت به دیده تحسین می‌نگرم. نسبت به اخلاق، علم، وسعت اطلاع و مهارت وی در ادبیات و تفسیر قرآن و تحقیقاتش در اصول فقه و چنین شخصیتی به جواز پیروی از مذهب شیعه فتوی داده و هیچ تردیدی ندارم که او با فتوای آشکار خود بر اساس اعتقاد من فتوی داده است و در حقیقت ما مامور به نزدیک شدن و همبستگی هستیم، (وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا) ».[۴]
۲-۱٫ تاییدیه ی فتوای شیخ محمود شلتوت توسط شیخ الازهر، جاد الحق
شیخ فقید الازهر، جاد الحق در دیدار با علمای شیعه اظهار داشت:
ما اهل سنت سابقا یکدیگر را تکفیر می‌کردیم، ولی امروزه این تعصب پایان پذیرفته و ما همگی یکدیگر را بر حق می‌شماریم و این چیزی است که دعوت کنندگان تقریب بین مذاهب اسلامی و یاران دار التقریب در راه آن می‌کوشند تا روح صلح و دوستی میان شیعه و اهل‌سنت برقرار گردد و فتوای شیخ شلتوت نمونه‌ای از این روحیه است.[۵]
۳-۱٫ تاییدیه ی فتوای شیخ محمود شلتوت، توسط عبدالحلیم محمود، شیخ الازهر
وی به هنگام ریاست الازهر شریف، رسما اعلام داشت: «الازهر نسبت به برادران امامیمان و برادران زیدیمان، جز پیام دوستی کامل ندارد و ما اکنون در دوره‌ای بسر می‌بریم که در آن مردم را به وحدت و برادری دعوت می‌کنیم و اگر رخدادی در اینجا یا آنجا رخ دهد، ما و شما در اصلاح آن می کوشیم. همگی در راه صلح و دوستی و محبت گام بر می‌داریم.[۶]
۴-۱٫ تاییدیه ی فتوای شیخ محمود شلتوت، توسط محمد الغزالی، رهبر اخوان المسلمین مصر
«من معتقدم که فتوای استاد بزرگ شیخ محمود شلتوت، گام وسیعی در این میدان است که مایه ی امیدواری تمام زمامداران و علمای با اخلاص و تکذیب آنچه که مستشرقین انتظار دارند می باشد، مستشرقینی که انتظار می‌کشند کینه و نفاق، این امت را قبل از رسیدن به اتحاد وهمبستگی از میان بر دارد.
این فتوی به نظر من نخستین گام در این راه است. نخستین گام برای یکپارچگی و جمع کردن مسلمانان تحت عنوان اسلام که خداوند آنرا کامل گردانیده وآنرا به عنوان بهترین دین برای ما برگزیده است و همچنین سرآغاز عمل به رسالتی است که عزت و سربلندی مومنین را باز می‌گرداند و مایه ی رحمت جهانیان می‌گردد.
مسلما بدبینی‌ها و خرافات، توده ی اهل‌سنت و شیعه را به پستی می‌کشاند و اختلاف و دو دستگی، همگی را از حقیقت و زندگی دور می‌سازد. دنیا به سرعت رو به آزادی( از قیود ) می‌شتابد و در نردبان ترقی مادی محض بالا می‌رود و به عقب افتادگان(و فرو رفتگان در اختلاف و خرافات) همچون موجوداتی دیگر می‌نگرد.[۷]
۵-۱٫ تاییدیه ی فتوای شیخ محمود شلتوت، توسط شیخ محمد متولی شعراوی، وزیر اوقاف و امور الازهر
شیعه دوازده امامی به امامت جعفر الصادق بن محمد بن علی زین العابدین بن الحسین بن علی بن ابیطالب، از استادان « ابوحنیفه» رضی الله عنهم جمیعا.
این گروه که به نام امامیه ی جعفریه و از پیروان مذاهب شناخته شده‌اند همان‌هایی هستند که شیخ مرحوم ما محمود شلتوت رئیس الازهر فتوی مشهور خود را در خصوص صحت پیروی از مذهبشان را صادر نمود و در بیان علت صدور این فتوی گفت: شیعه ی امامیه یکی از مذاهب اسلامی است که از اصول ثابت و مصادر شناخته شده برخوردار است و از راه مورد اتباع مومنان پیروی می‌کند.
آری، در مصر دسته‌ای از احکام شیعه ی دوازده امامی از جمله بعضی از احکام طلاق و قول به وصیت واجب در میراث، در قوانین احوال شخصیه مورداستفاده قرار گرفته است.[۸]
۶-۱٫ تاییدیه ی دکتر نصر فرید واصل، مفتی مصر
سزاوار است برای هر مسلمانی که تعبد داشته باشد به سوی خدای عزوجل بر اساس مذهب شیعه امام جعفر صادق؛ همچنان که می‌تواند مراسم عبودیت خدا را طبق دیگر مذاهب چهارگانه بجا آورد.
مسلما اختلافاتی که بعضی آنها را وسیله ی هجوم به شیعه قرار می‌دهند، بی پایه است و فرق میان مذهب شیعه و سایر مذاهب، تفاوت طبیعی ای همچون اختلاف موجود میان مذهب حنفی و مذهب حنبلی- به عنوان مثال- است. مثلا شیعه در سه نوبت به جای پنج نوبت نماز می‌خواند. نماز صبح ، نماز ظهر و عصر در یک وقت و نماز مغرب و عشا در یک وقت و مفتی مذهب مالکی هم این را اجازه داده و این نشانگر آن است که اختلاف موجود در اموری است که بعضی از مذاهب اهل‌سنت در آن با شیعه همراهند و اختلاف منحصر به فرد، محدود به چند مساله است از جمله اینکه شیعیان ازدواج موقت را جایز و سایر مذاهب آنرا حرام می دانند.[۹]
وی در فتوایی دیگر، به تاریخ ۱۶شوال، سال ۱۴۲۱هـ، می‌نویسد:
هر مسلمانی که به پروردگار یکتا ایمان داشته و به یگانگی او و رسالت حضرت محمّد صلی الله علیه وآله و سلم شهادت دهد، منکر ضروری دین اسلام نباشد و به ارکان دین اسلام اعتقاد داشته و از شروط نماز، علم و اطلاع کافی داشته باشد، امامت نماز برای دیگری و امامت دیگری نیز برای وی ـ در صورتی که شرایط یاد شده را دارا باشد ـ صحیح است اگر چه امام و مأموم به لحاظ فقهی مختلف باشند.
شیعه ی اهل‌بیت(علیهم السلام) نیز از مذاهب اسلامی است که ما نیز به همراه ایشان راه خدا، پیامبر و اهل بیت و اصحاب را می‌پوییم از این رو بین ما و ایشان در اصول شریعت اسلامی و ضروریات دین هیچ اختلافی وجود ندارد. ما به امامت ایشان و آنان به امامت ما در تهران و قم ـ در ایامی که به توفیق الهی حضور در جمهوری اسلامی ایران نصیبمان شده بود ـ نماز گزاردیم. از پروردگار متعال می‌خواهیم که وحدت امت اسلامی را تحقق بخشد و هرگونه مشکل و اختلافی را که در برخی از مسایل فرعی فقهی بین آنان وجود دارد، برطرف نماید.[۱۰]
۲٫ موضع گیری علمای اهل‌سنت نسبت به دیگر مذاهب و پرهیز از تکفیر اهل‌قبله
۱-۲٫دکتر شیخ علی جمعه، مفتی جمهوری عربی مصر می نویسد:
با نگاهی به فقه و اصول این مذاهب (حنفی،مالکی، شافعی، حنبلی، جعفری، زیدی، اباضی، ظاهری) در می‌یابیم که اختلاف بین آنها تنها در دایره‌ی «ظنیات» است و نه در «قطعیات» که منکر قطعیات در حقیقت، منکر اسلام و کافر است و خدای را بر این امر سپاسگذاریم؛ بنابراین هر کس، هر یک از این مذاهب را پیروی کند و در زندگی خود احکام آنها را به کار بندد، مسلمان صحیح الاسلام است و این نظر با امر خداوند متعال و پیامبرش(صلی الله علیه وآله وسلم) که ما را به اعتصام به حبل الله دعوت کرده، خواهان تشکیل امت واحده و پرهیز از اختلاف بوده‌اند، همسویی دارد.[۱۱]
۲-۲٫ شیخ محمدغزالی(معاصر)
وی می‌گوید: «به یاد دارم یکی از جاهلان، با خشم و خروش از من پرسید: چگونه شیخ الازهر (شیخ محمد شلتوت) فتوا داده است که تشیع، مذهبی اسلامی و مانند سایر مذاهب است؟ من درجواب گفتم: تو از شیعه اطلاع داری؟ از تشیع چیزی می‌دانی؟ او اندکی سکوت کرد و آن‌گاه گفت: ایشان گروهی از پیروان دینی، غیر از دین ما هستند. گفتم: ولی من دیده‌ام که ایشان درست به مانند ما نماز می‌گزاردند و روزه می‌گیرند. مرد با تعجب گفت: چگونه چنین چیزی ممکن است؟ گفتم: عجیب‌تر اینکه ایشان درست مانند ما قرآن می‌خوانند و پیامبر خدا را بزرگ می‌دارند و فریضه حج را به جا می‌آورند گفت: شنیده‌ام آنها قرآنی دیگر دارند و با این اندیشه آهنگ کعبه می‌کنند که آن را مورد توهین قرار دهند. گفتم: تو معذوری؛ زیرا بعضی از ما چیزهایی درباره ی آنان میگویند که منظوری جز هتک حرمت ایشان ندارند».[۱۲]
۳-۲٫ دکتر شیخ یوسف قرضاوی، مدیر مرکز پژوهش های سنت و سیره ی دانشگاه قطر
روایات صحیح به روشنی دلالت بر آن دارد که راه ورود به اسلام، کلمه‌ی شهادت است واگر انسان صادقانه گفته باشد و بمیرد- نه از روی نفاق- سبب نجات او از آتش و ورود او به بهشت است؛ هر گونه که در زندگی عمل کرده باشد…
نام گذاری‌هایی که برخی از مسلمانان برای برخی دیگر بکار می‌برند مهم نیست. سلفی، صوفی، شیعه، سنی، اشعری، معتزلی، ظاهری، مقاصدی و…مسمی و مضمون اصل است، نه اسم و عنوان…
هر کسی را که به اسلام آوردنش یقین حاصل شد، نمی‌توان او را از زمره‌ی مسلمانان خارج ساخت مگر اینکه یقین به کفرش پیدا کنیم؛ زیرا یقین با شک از بین نمی‌رود و آنچه برای خروج از اسلام یقین آور است این است که معلوم بالضروره‌ای را انکار کند، یا حرام قطعی‌ای را که شکی در آن نیست را حلال بشمارد، یا از او قول یا عملی سرزند که جز کفر، هیچ تاویل دیگری نداشته باشد…[۱۳]
۴-۲٫ فتوای شیخ احمد بن حمد خلیلی، مفتی سلطنت نشین عمان و اباضیه
اسلام دینی است که در عقاید حق خلاصه شده و به طور اجمال، مشتمل بر شهادتین، شهادت به لااله الا الله و محمد رسول الله(صلی الله علیه وآله وسلم) است. تبلور اسلام در زندگی عملی به اقامه ی نماز، پرداختن زکات، روزه‌ی ماه رمضان، و حج بیت الله الحرام است. هر کس شهادتین بگوید و آنرا با انکار ضروریات دین نقض نکند مسلمان می‌باشد…[۱۴]
۵-۲٫ دکتر شیخ محمد حبیب بن خوجه، دبیر کل مجمع بین المللی فقه اسلامی
مسلمانان امتی واحد هستندکه به خدای یگانه ایمان دارند.کتاب مُنزلشان قرآن است، قبله آنها یکی است، واصول دینشان پنج تاست: شهادت، نماز، زکات ، روزه و حج. وهر کس به این اصول پایبند باشد پس او مؤمن است تابع هر مذهبی که می‌خواهد باشد.[۱۵]
۶-۲٫ شیخ احمد کفتارو، رئیس شورای عالی افتاء و مفتی سابق جمهوری عربی سوریه
تکفیر هیچ یک از اهل‌قبله که زبان به شهادتین گویا ساخته جایز نمی‌باشد؛ زیرا شهادتین به جان و مال انسان مصونیت می‌بخشد… عالمان دین گفته‌اند: اگر انسانی سخنی بگوید که در نود و نه احتمال، کفر و در یک احتمال ایمان دارد، ایمانش را می‌پذیریم و از تکفیرش صرف نظر می‌کنیم.[۱۶]
۷-۲٫ شیخ سعید عبدالحفیظ حجاوی، مفتی کل کشور اردن هاشمی
تکفیر امر خطرناکی است؛ زیرا نتیجه‌اش حلال شمردن خون و مال مسلمانان و پایمال نمودن کرامت اوست که عواقب آن تا قیامت ادامه خواهد داشت؛ زیرا سبب جاودانگی در آتش جهنم است؛ پس دوری از تکفیر، تا جایی که راه دارد واجب است و مباح شمردن خون و مال کسانی که به سوی قبله نماز می‌خوانند و لااله الله و محمد رسول الله میگویند خطای بزرگی می‌باشد و اشتباه در زنده نگهداشتن هزار کافر آسانتر است از اشتباه در ریختن قطره‌ای از خون مسلمان؛ زیرا پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: من دستور دارم تا با مردم بجنگم تا زمانی که لااله الا الله و محمد رسول الله بگویند، وقتی چنین گفتند خون و سرمایه شان نزد من مصون از تعرض است مگر به حق.[۱۷]
۷-۲٫ فتوای شورای عالی امور دینی ترکیه:
هر انسانی که به وجود خداوند و یگانگی او ایمان داشته باشد و پیامبر امی صلی الله علیه وآله و سلم را خاتم انبیاء بداند و روز قیامت را باور کند، تا زمانی که در ظاهر احوالش چیزی که اقتضای کفر می‌کند، مشاهده نشود، مسلمان شمرده می‌شود.[۱۸]
۸-۲٫ مصاحبه‌ی شبکه نیل با دکتر «احمد الطیب»رئیس الازهر درباره ی شیعه و سنی
خبرنگاری از وی سوال کرد آیا به نظر شما عقاید شیعه مشکل ندارد؟
شیخ طیب جواب داد: نه چه مشکلی دارند، ۵۰ سال پیش شیخ شلتوت فتوا داده است که شیعه مذهب پنجم اسلام و مانند مذاهب دیگر است.
– خبرنگار گفت: فرزندان ما در حال شیعه شدن هستند چه باید بکنیم؟
شیخ جواب داد: خوب بشوند مگر کسی از مذهب حنفی با مالکی برود ما اشکالی به او می‌گیریم؟ خوب اینها هم از مذهب چهارم به مذهب پنجم رفته‌اند.
– خبرنگار پرسید شیعیان با ما درحال قوم و خویشی هستند و با فرزندان ما ازدواج می‌کنند.
شیخ جواب داد: چه اشکالی دارد، بین مذاهب ازدواج آزاد است.
– خبرنگار گفت: میگویند شیعیان قرآنشان فرق می‌کند.
شیخ طیب پاسخ داد: این حرف ها خرافه ی پیرزن ها است. قرآن شیعیان با ما هیچ فرقی ندارد و حتی رسم الخطشان نیز مانند قرآن ما است.
– خبرنگار گفت: ۲۳ روحانی از یک کشور(عربستان) فتوا داده اند که شیعیان کافرند، رافضی هستند.
شیخ گفت: برای مسلمین جهان فقط الازهر می تواند فتوا دهد و فتوای آنها اعتباری ندارد.
– خبرنگار گفت: پس این اختلافاتی که بین شیعه و سنی مطرح می کنند چیست؟
شیخ پاسخ داد: این اختلافات سیاست خارجی است و می‌خواهند بین شیعه و سنی اختلاف بیندازند.
– خبرنگار گفت من یک سوال جدی دارم: شیعیان که شیخین را قبول ندارند، چگونه می‌گویید اینها مسلمان هستند؟
شیخ طیب گفت: بله قبول ندارند، اما مگر اعتقاد به ابوبکر و عمر جزو اصول دین اسلام است؟
قصه ابوبکر و عمر یک قصه ی تاریخی است و تاریخ به اصول اعتقادات ربطی ندارد.
– خبرنگار که از این جواب جا خورده بود گفت: شیعیان یک ایراد دارند آن هم اینکه میگویند امام زمانشان از ۱۰۰۰ سال پیش هنوز زنده است.
شیخ پاسخ داد: خوب ممکن است، چرا ممکن نباشد، ولی دلیلی ندارد ما اعتقاد آنان را داشته باشیم .
– خبرنگار پرسید: آیا ممکن است کودک ۸ ساله امام باشد؟ شیعیان معتقدند کودک ۸ ساله امام شده است.
شیخ گفت: وقتی یک طفل در گهواره پیغمبر بشود اینکه یک کودک ۸ ساله هم امام باشد عجیب نیست، هرچند ممکن است ما به عنوان اهل تسنن این اعتقاد را قبول نداشته باشیم؛ اما این موضوع به اسلام آنها صدمه‌ای نمی‌زند و آنها مسلمانند.[۱۹]
۹-۲٫ «شیخ بدرالدین حسون»، مفتی اعظم سوریه
همه ی ما از شیعه و سنی ایمان داریم که رسول و کتاب مشترک داریم که راه سعادت را به ما نشان داده‌اند و ما به رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) وخاندانش محبت می‌ورزیم پس همه ی ما در ولایت شیعه و در دین سنی هستیم و هرگز از هم متفرق نمی‌شویم.[۲۰]
۱۰-۲٫«شیخ احمد الزین»رئیس مجمع علمای لبنان
شیخ احمد الزین ابراز داشت: بنده رسماً به عنوان یک عالم سنی مذهب، اعلام بیعت با امام خامنه‌ای می‌کنم که همان آرمان‌های امام خمینی(ره) را دنبال می‌کند و این اعلام بیعت نه از روی منفعت و نه از روی تعصب است، بلکه طبق دستور قرآن که دعوت به وحدت کرده اعلام می‌دارم، چرا که امام خمینی و امام خامنه‌ای در گفتار و عمل، سیاست وحدت و مبارزه با استکبار را سرلوحه ی کار خود داشته و دارند.
وی با اشاره به ضرورت وجود رهبری در جامعه اسلامی گفت: مشکل جامعه اسلامی و کشورهای اسلامی رهبری هست و من فکر می‌کنم نوع رهبری و جایگاه آن در فقه جعفری خوب تعریف شده است و آن ولایت فقیه است، الان مسلمانان باید همه زیر سایه ی ولایت‌فقیه متحد شوند، اختلاف فتوا که ناشی از اجتهاد علمای مذاهب اسلامی است نباید باعث اختلاف شود، همه باید زیر سایه ی رهبری و ولایت فقیه مشکلات مسلمانان را حل کنیم، چون رهبری ایران هر اقدامی که می‌کند منتظر نیست از جایی تصمیم بگیرند و او اجرا کند، حرف آخر را می‌گوید و براساس موازین شرعی و دستورات قرآن سخن می‌گوید و اقدام می‌کند.[۲۱]
۳٫ موضع‌گیری علمای مذهب امامیه نسبت به سایر مذاهب
۱-۳٫ حضرت امام خمینی (قدس سره)
در یک جامعهاى که همه مىخواهند به اسلام خدمت کنند و براى اسلام باشند، این مسائل نباید طرح شود. ما همه برادر هستیم و با هم هستیم؛ منتها علماى شما یک دسته فتوا به یک چیز دادند و شما تقلید از علماى خود کردید و شدید حنفى؛ یک دسته فتواى شافعى را عمل کردند و یک دسته دیگر فتواى حضرت صادق علیه السلام را عمل کردند، اینها شدند شیعه، اینها دلیل اختلاف نیست. ما نباید با هم اختلاف و یا یک تضادى داشته باشیم، ما همه با هم برادریم. برادران شیعه و سنى باید از هر اختلافى احتراز کنند. امروز اختلاف بین ما، تنها به نفع آنهایى است که نه به مذهب شیعه اعتقاد دارند و نه به مذهب حنفى و یا سایر فِرق، آنها مىخواهند نه این باشد نه آن، راه را این طور مىدانند که بین شما و ما اختلاف بیندازند. ما باید توجه به این معنا بکنیم که همه ی ما مسلمان هستیم و همه ی ما اهل قرآن و اهل توحید هستیم، و باید براى قرآن و توحید زحمت بکشیم و خدمت بکنیم.[۲۲]
۲-۳٫ مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای (مد ظله العالی)
الف:«فرق اسلامی، همگی امت اسلامی محسوب و از تمام مزایای اسلامی برخوردارند و تفرقه بین طوایف مسلمین، علاوه بر آنکه خلاف تعلیمات قرآن کریم و سنت رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم است، موجب تضعیف مسلمین و سوژه به دست دشمنان اسلام دادن است، فلذا به هیچ وجه جایز نیست».[۲۳]
ب: «اهانت به نمادهای برادران اهل سنت از جمله اتهام زنی به همسر پیامبر اسلام حرام است. این موضوع شامل زنان همه پیامبران و به ویژه سید الانبیاء پیامبر اعظم می‌شود».[۲۴]
ج:«امروز روزى است که امت اسلامى چه نخبگان سیاسى و فرهنگى و دینى و چه تودههاى مردم در آن، باید بیش از همیشه هوشیار باشند و حیلههاى دشمن را بشناسند و با آن مقابله کنند.
یکى از کارآمدترین حیلهها افروختن آتش اختلاف است. آنان با صرف پول و تلاش سراسیمه و بىدرنگ، در پى آنند که مسلمانان را سرگرم اختلافات میان خود کنند و بار دیگر با بهرهگیرى از غفلتها و کجفهمىها و تعصبها، ما را به جان یکدیگر بیندازند.
امروز هر حرکت تفرقهانگیز در دنیاى اسلام، گناهى تاریخى است. آنان که عنودانه گروههاى عظیمى از مسلمین را به بهانههاى واهى تکفیر مىکنند؛ آنان که با گمانهاى باطل، به مقدسات فرقههایى از مسلمین اهانت مىکنند؛ آنان که به جوانهاى از جان گذشتهى لبنان که مایهى سربلندى امت اسلامى شدند، از پشت خنجر مىزنند؛ آنان که براى خوشامد آمریکا و صهیونیستها از خطر موهومى به نام هلال شیعى سخن مىگویند؛ آنان که براى شکست دولت مسلمان و مردمى در عراق ناامنى و برادرکشى را دامن مىزنند؛ آنان که دولت حماس را که محبوب و منتخب ملت فلسطین است از هر سو زیر فشار قرار مىدهند .. چه بدانند و چه ندانند مجرمانى به شمار مىروند که تاریخ اسلام و نسلهاى آینده از آنان با نفرت یاد خواهند کرد و آنان را مزدوران دشمن غدار خواهد دانست».[۲۵]
۳-۳٫ حضرت آیت الله سیستانی
حضرت آیت‌الله سیستانی در پاسخ به این سؤال که آیا هرکس شهادتین را بر زبان آورد و رو به قبله نماز بخواند و از یکی از مذاهب هشتگانه (که عبارتند از: حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی، جعفری، زیدی، اباضی و ظاهری) پیروی کند، مسلمان است و خون و ناموس و مالش حرمت دارد؟ می‌فرمایند:
«هر کس شهادتین را بر زبان آورد و هرکاری برخلاف آن انجام ندهد و به اهل بیت علیهم السلام دشمنی نورزد، مسلمان است».[۲۶]
۴-۳٫ حضرت آیت الله بهجت(قدس سره)
«اختلاف شیعه و سنی، یک مساله استعماری است. مساله ی مهم دوستی اهل بیت علیهم السلام است که فریقین بر آن اتفاق دارند…».[۲۷]
«کسی که وحدت مسلمانان را نخواهد، مسلمان نیست. ائمه ی ما علیهم السلام در نماز جماعت آنان شرکت می‌کردند، به جهت اتحاد مسلمانان.».[۲۸]
۵-۳٫ حضرت آیت الله فاضل لنکرانی(قدس سره)
ایشان در پاسخ به این سؤال که: با وجود ادله‌ی متقن حاکم بر وجوب وحدت مسلمین، نظر شما در خصوص اطلاق امت اسلامی بر اتباع مذاهب دیگر اسلامی، اعم از فرق چهارگانه‌ی اهل‌سنت و دیگران که به اصول دین مبین معتقدند چیست و آیا تکفیر این فرق جایز است یا خیر؟ بیان داشتند:
«این گروه ها محکوم به اسلام می باشند؛ مگر این که منکر یکی از ضروریات دین باشند و یا اینکه العیاذ بالله نسبت به ائمه ی اطهار علیهم السلام توهین و جسارت کنند».[۲۹]
۶-۳٫ حضرت آیت الله وحید خراسانی
«هر کس شهادت به وحدانیت خداوند متعال و رسالت خاتم انبیاء صلی الله علیه وآله وسلم بدهد مسلمان است، و جان و عرض و مال او مانند جان و عرض و مال کسی که پیرو مذهب جعفری است محترم است.و وظیفه شرعی شما آن است که با گوینده ی شهادتین هر چند شما را کافر بداند به حسن معاشرت رفتار کنید، واگرآنها به ناحق با شما رفتار کردند شما از صراط مستقیم حق و عدل منحرف نشوید، اگر کسی از آنها مریض شد به عیادت او بروید، و اگر از دنیا رفت درتشییع جنازه ی او حاضر شوید، و اگر حاجتی به شما داشت حاجت او را برآورید، و به حکم خدا تسلیم باشید که فرمود: (ِ وَ لا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى أَلاَّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوى)[۳۰] و به فرمان خداوند متعال عمل کنید که فرمود: (وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقى إِلَیْکُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً)[۳۱] ».[۳۲]
ایشان همچنین در دیدار آیت الله محسن اراکی با ایشان فرمودند:
«دین اسلام، دین رحمت و رسول اسلام، رسول رحمت است، این دین، آن رفتار پیغمبر و امیرالمؤمنین جایی برای حرکت های تکفیری و این تندیها باقی نمی گذارد، فقاهت در این گونه جریانها از بین رفته است…در روایات دو مطلب آمده یکی نفی و دیگری اثبات. نفی این که نباید با اتباع مذاهب دیگر دشمنی کرد و به مقدسات آنها توهین نمود و لعن وسبّ بزرگان آنها جایز نیست، زیرا موجب دور کردن آنها از اهل بیت علیهم السلام و معارف آنها می شود، دیگر این که فرمودند در نمازهای جماعت آنها شرکت و به آنها محبت کنید، از مرضای آنها عیادت و سخنان و معارف مارا برای آنها بیان کنید».[۳۳]
۷-۳٫ حضرت آیت الله مکارم شیرازی
«…قرآن مجید در آیه ی ۱۵۹ سوره ی انعام، هشدار شدیدی درباره ی اختلاف میان مسلمین داده و می‌فرماید: (إِنَّ الَّذینَ فَرَّقُوا دینَهُمْ وَ کانُوا شِیَعاً لَسْتَ مِنْهُمْ فی شَیْءٍ إِنَّما أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ…)، «ای پیامبر! کسانی که در دین خدا جدایی افکندند و به گروهای مختلف و متخاصم تبدیل شدند هیچ رابطه‌ای با تو ندارند». یعنی راه و رسم آنها به کلی از راه و رسم تو جداست، آیین تو آیین وحدت و برادری و اخوت و محبت است نه آیین خشونت و اختلاف و نزاع خونین. در جای دیگری در آیه ۳۱ و ۳۲ سوره روم (وَ لا تَکُونُوا مِنَ الْمُشْرِکِینَ* مِنَ الَّذِینَ فَرَّقُوا دِینَهُمْ وَ کانُوا شِیَعاً ) می‌فرماید: «از مشرکان نباشید همان ها که در دین خود جدایی افکندند و به گروههای مختلف و متخاصم مبدل شده‌اند»؛ یعنی اختلاف در میان مسلمین همانند شرک به خداست.
هنگامی که در علل این اختلاف دقت می‌کنیم می‌بینیم عامل اصلی اختلاف و جنگ و جدایی دو چیز است: نخست جریان‌های تکفیری است یعنی همان اقلیتی که همه ی مسلمین جهان را جز خود کافر و مهدور الدم می‌دانند و جان و مال و ناموس آنها را مباح می‌شمرند و دوم توطئه ی دشمنان قسم خورده اسلام است که آن گروه سبک مغز و بی‌رحم را آلت دست خود قرار داده و آتش جنگ را بر افروخته‌اند و مرتبا به آنها کمک می‌کنند و پول و سلاح می‌دهند که برادران مسلمان خود را قتل و عام کنند و شهرهای آنها را ویران نمایند و تخم نفاق و بذر عداوت و دشمنی بپاشند.
بدبختانه بعضی از سران کشورهای عربی نیز در این دام افتاده‌اند و از عوامل اصلی این اختلاف شده‌اند. اگر ما مسلمانان هوشیار باشیم، گروه اقلیت تکفیری را از خود دور کنیم و منزوی نماییم و به توطئه‌های دشمن تن ندهیم، صلح و صفا و محبت و دوستی تمام جهان اسلام را فرا خواهد گرفت. سالیان دراز شیعیان و علویان و اهل سنت و مسیحیان در کشورهایی مانند سوریه در کنار هم برادروار زندگی می‌کردند، کشورشان آباد و امنیت و صلح و صفا و دوستی برقرار بود، اما پای توطئه های دشمن با ابزار جریان تکفیری به میان آمد و همه چیز را به هم ریخت. علمای اسلام در اینجا مسئولیت سنگینی دارند نباید سکوت کنند زیرا پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم فرموده «هنگامی که بدعت ها ظاهر می شود عالم باید علمش را اظهار کند و گرنه مشمول لعن الهی خواهد شد».[۳۴]
۸-۳٫ حضرت آیت الله بشیر النجفی
هر کسی که به شهادتین اقرار نماید، شهادت به توحید و نبوت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم و نیز شهادت به قیامت بدهد و آنچه را که ثابت شده است که جزو دین اسلام است انکار ننماید، تکفیرش جایز نیست؛ بلکه از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم منع قاطع چنین امری روایت شده است. و هر کس فتنه‌ای طائفه‌ای بر انگیزد و یا گروهی را که بر آنچه گفته شد ایمان دارند، تکفیر نماید، یا خود جاهل است و یا خود را به نادانی می‌زند و یا اینکه دشمن معاند برای اسلام است که در بین مسلمانان نفوذ نموده تا به مستکبران کافر خدمت نماید و میان مسلمانان اختلاف و جدایی بیندازد.[۳۵]
۴٫ وحدت شیعه و سنی در بیانات عالمان اهل سنت ایران
۱-۴٫ مولوی عبدالحمید
«وحدت یک ضرورت و یک استراتژی است. علاوه بر آن یک ضرورت شرعی و از نصوص قرآنی ثابت است. قرآن و سنت ما مسلمانان را به وحدت دعوت داده‌اند.
… بر ما و بر همه مسلمین واجب است که با هم متحد باشیم. و همه ی گرایش‌ها، تفکرات و فرق اسلامی اعم از شیعه و سنی باید با هم تفاهم و اخوت و برادری داشته باشند… علمای شیعه و سنی، نخبگان، اندیشمندان، معتمدین و سایر اقشار جامعه با وحدت، اخوت و تفاهم در کنار همدیگر زندگی می‌کنند و این امر مایه یأس دشمنان شده است».[۳۶]
۲-۴٫ امام جمعه اهل سنت چابهارمولوی عبدالرحمن ملازهی
امام جمعه اهل‌سنت چابهار در کنگره جهانی جریان‌های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام، پدیده تکفیر را ثمره نفی تقلید دانست و گفت: احیای تفکر اهمیت تقلید از مجتهد و مرجع تقلید واجدالشرایط می‌تواند با حرکت تدریجی و مناسب، ریشه‌های این تفکر افراطی و غیرشرعی و غیرانسانی را خشک نماید.
ایشان با تاکید بر اینکه تکفیر ثمره تلخ حب ریاست و شهوت به ثروت است، گفتند: تکفیر ثمره ی سال‌ها استکبار آمریکا و انگلیس است که می خواهند با شیوه‌های مختلف مبانی وحدت مسلمانان را از بین ببرند.
وی اضافه نمود: عدم توجه بسیاری از مدعیان اسلام به اهداف مقابله و مبارزه و تحریف معانی جهاد و ستیز با کفار یکی از عوامل شکل‌گیری تکفیر است، در حالی که با حرمت محرم و درسی که از فرزند رسول خدا امام حسین علیه تحیه والثناء گرفتیم، می‌دانیم که هدف و مقصد حفظ آیین است.
وی با بیان اینکه در دین اسلام تفکر تکفیری و افراطی وجود ندارد اظهار کرد: دین اسلام دین مهربانی و نبی خدا نبی رحمت است.
امام جمعه اهل‌سنت چابهار با انتقاد از افردی که وجاهت فتوادادن ندارند بیان داشتند: کسی باید فتوا بدهد که در مکتب فتوا نزد اساتید ماهر زانوی علم آموزی زده باشد و سال‌ها در این زمینه کار کرده و در مقام مرجعیت باشد.
به گفته مولوی سربازی، فتوا باید بدست مفتی و مرجعیت باشد و این گونه نیست که هر شخصی فتوا بدهد و حتی اگر فتوای صحیح بدهد خطا است.
ایشان اضافه نمود: علمای اهل سنت بر اساس اصول و ضوابط فقه – که در دین اسلام است – فتوا می‌دهند و کسی از علمای ما وجود ندارد که برخلاف اصول و ضوابط دین فتوا بدهد.[۳۷]
۳-۴٫ مولوی محمد یوسف حسین پور
«هر کسی که خود را مسلمان نشان دهد، خواه با خواندن کلمه‌ی طیبه یا با اظهار دیگر شعائر اسلامی؛ مثل شرکت در اذان، نماز و…، پس بر مسلمانان لازم است که او را مسلمان بدانند و با او مثل مسلمانان رفتار کنند و در انتظار این نباشند که او از ته دل مسلمان شده است یا بنا به مصلحتی دیگر، اسلام را آشکار کرده است. نیز در این باره بر اعمال او هم ملاکی نخواهد بود؛ فرض کنید که او نماز نمی‌خواند، روزه نمی‌گیرد و در هر نوع گناه آلوده شده، باز هم کسی حق ندارد که او را از اسلام خارج بداند یا با او مانند کفار رفتار کند. امام اعظم رحمه الله فرموده است: «لاَ نُکَفِّرُ أَهْلَ القِبْلَهِ بِذَنْبٍ»؛[۳۸] ما اهل قبله را به سبب گناه، کافر نمی‌گوییم. در برخی روایات حدیثی این گونه الفاظی هم ذکر شده است: «اهل قبله، هر چند گناه‌کار و بدکردار باشند، آنها را تکفیر نکنید».[۳۹]
…خلاصه‌ی مسأله اینکه هر کلمه‌گوی اهل اسلام را مسلمان بدانید و این تفتیش که در باطن و قلب او چه چیزی وجود دارد، وظیفه‌ی مسلمان نیست؛ لذا آن را به خدا حواله کنید. البته اگر با اظهار ایمان امری بر خلاف ایمان از او سر بزند، پس او را مرتد بدانید؛ به شرطی که خلاف ایمان بودنِ آن امر، قطعی و یقینی باشد و در آن احتمال دیگر و تأویلی نداشته باشد».[۴۰]
۴-۴٫ مولوی نذیراحمد سلامی
«ما مسلمانان در هر شرایطی و به خصوص در شرایط فعلی آگاهی لازم خود را باید حفظ کنیم و کاری نکنیم که دشمنان از حرکات ما سوء استفاده کرده و فاصله را در امت اسلامی و بین مسلمانان بیشتر کند و این باید مورد تاکید باشد…دشمنان نمی خواهند و برای آنان قابل تحمل نیست که در منطقه یک نظام اسلامی دیگری مانند ایران شکل بگیرد که در آن صورت استکبار امنیت اسرائیل را در خطر خواهد دید لذا با حمایتهای خود باعث پیدایش و رشد داعش شدند؛ هدف اصلی استکبار، تامین امنیت برای این فرزند نامشروع جهان کفر است و عامل مباشر این جریان فتنه هر کسی و هر قدرتی که باشد نفع آن و خروجی آن به جیب دشمنان و عاید رژیم اشغالگر قدس می شود لذا می طلبد که مسلمانان با بیداری و آگاهی کامل مراقب چنین شرایطی باشند و وحدت و انسجام خود را مانند گذشته حفظ کنند تا شکار حرص و آز دشمنان نشوند».[۴۱]
۵-۴٫ مولوی عبدالرحمن محبی:
«متاع گمشده امت اسلام در شرایط کنونی وحدت است و اگر به ریسمان الهی چنگ زنیم و هرگز متفرق نشویم، پیروز هستیم…ظهور امام راحل، خواست الهی بود تا از ایران زمین، حلقه وصل مجددی بین مسلمانان جهان برقرار شود و او با دعوت به وحدت از همه مسلمین خواست مقابل ظلم و کفر ایستادگی کنند».[۴۲]
۶-۴٫ مولوی سید عبدالصمد ساداتی
«وقتی که می‌گوییم دین اسلام دین سلامتی است در خور دین اسلام، سلام است و در نخستین برخوردی که یک مسلمان با مسلمان دیگر دارد کلمه سلام را بر زبان می‌آورد و این خود دل‌های مسلمانان را به همدیگر پیوند می‌زند…تکفیرکردن فرد مسلمان کار بسیار نادرستی است و خیانت در حق اوست و کسانی که تکفیر می‌کنند جزوافراد سرخورده و رانده از اجتماع اند و می‌خواهند با این حربه جایگاهی برای خود پیدا کنند».[۴۳]
«اسلام امت را به وحدت و همبستگی فرا می خواند و از تفرقه منع می کند، این ندای اسلام برای همه افراد جامعه است و محدود به زمان خاصی نیست».[۴۴]
۷-۴٫ مولوی عبدالصمد کریم زائی
«شخصیت نبی اکرم صلی الله علیه وآله وسلم بزرگترین عامل برای ایجاد وحدت در جامعه است و با توجه به وجود رسول گرامی اسلام همه ی مسلمانان می توانند ضمن حرکت در مسیر دین مبین اسلام و آموزه های دینی در راستای حفظ وحدت و همدلی مشارکت داشته باشند… در این راه باید همه ی علما در تمامی کشور های اسلامی کشتار مسلمانان را محکوم کرده و اجازه ندهند تعدادی افراد خارج شده از دین بیش از این اعتبار و اقتدار مسلمانان را زیر سوال ببرند».[۴۵]
۸-۴٫ شهید ماموستا ملا محمد شیخ الاسلام(رحمه الله)
«در کردستان ما، مردم از ابتدای انقلاب پرچم دار این نهضت بوده اند. در زمان حیات حضرت امام(قدس سره) فرامین ایشان را لبیک می گفتند و در زمان ولایت مقام معظم رهبری همه ی ما تحت اشاره مقام معظم له هستیم. بارها من به نام مفتی کردستان اعلام کرده ام و امروز هم در این محفل نور اعلام می کنم: ما علمای کردستان، در عرض رهبری هیچ قدرتی را نپذیرفته و نخواهیم پذیرفت و مشروعیت هر قدرت و مقامی زمانی است که در خط تبعیت از منویات مقام معظم رهبری قرار بگیرد. من استدعا می کنم وحدت اسلامی را حفظ کنید، اختلافات را کنار بگذارید، تمام شیاطین دنیا می کوشند که بین جامعه اهل سنت و جامعه اهل تشیع اختلاف به وجود آورند یا دایره ی اختلاف را وسیع تر کنند. اگر می خواهید اخبار شما قلب مبارک رسول اعظم(صلی الله علیه وآله وسلم) را شاد کند، از هر نوع شکاف و اختلاف پرهیز کنید.
همه ی ما امت حضرت رسول اعظمیم، اگر شما افتخار می کنید که شیعه ی حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام هستید یقین بدارید این دستور رسول اعظم صلی الله علیه وآله وسلم است که محبت حضرت علی بن ابی طالب ایمان و بغض آن حضرت نفاق و فساد عقیده است.
این عقیده ی ماست، من به نام فرزند ایشان هیچ وقت اعلام نکرده ام که ارادتمند حضرت علی بن ابی طالبم! من کجا و ارادتمندی آن حضرت کجا؟! من ارادتمند و خاک پای کسانی هستم که مرید حضرت علی بن ابی طالب باشند».[۴۶]
۹-۴٫ ماموستا حسام الدین مجتهدی(رحمه الله) امام جمعه ی سابق شهرستان سنندج
«ایران نماد بارز وحدت در جهان اسلام است و همه ی آنچه به عنوان تفرقه در میان مسلمانان از آن یاد می‌شود چیزی جز توطئه استکبار جهانی نیست…یکی از برکات وحدت در کشور حاکم شدن امنیت پایدار است و هرچه این وحدت بیشتر تقویت شود پایه‌های امنیت در کشور مستحکم‌تر خواهد شد…نتیجه ی تفرقه‌افکنی استکبار در کشورهای مسلمانی چون عراق و سوریه و سایر بلاد اسلامی بر همگان روشن است و نخستین نعمت الهی که با از میان رفتن وحدت مورد هدف قرار می‌گیرد نعمت امنیت است…مقام معظم رهبری سید و از اولاد رسول خداست که در تقویت وحدت در جهان اسلام در طول سال‌های اخیر نقشی بیبدیل ایفا کرده است».[۴۷]
۱۰-۴٫ ماموستا عبدالرحمن خدایی امام جمعه ی سنندج
«تفرقه‌افکنی میان مسلمانان مختص به عصر حاضر نیست و تا حاکم‌شدن کامل اسلام بر عالم هستی هم تداوم خواهد یافت ولی پیروان اسلام ناب محمدی همواره نشان داده‌اند که دشمن‌شناس بوده و توطئه‌های دشمنان را یکی پس از دیگری خنثی می‌کنند…اگر زمانی عده‌ای با شمشیر علیه اسلام وارد کارزار می‌شدند و بعد هم عده‌ای با تجهیزات نظامی پیشرفته‌تر علیه مسلمانان وارد عمل شدند امروز دشمنانی به صحنه ی کارزار آمده‌اند که ابزار آنها برای شکست مسلمانان، دیگر تجهیزات و ادوات نظامی نیست و بنا دارند از درون به اسلام و مسلمانان ضربه بزنند…خدمت مقام معظم رهبری به وحدت شیعه و سنی در جهان بیبدیل است و در این امر هیچ تردیدی وجود ندارد».[۴۸]
۱۱-۴٫ ماموستا سید احمد سجادی
«تمامی مذاهب اسلامی یک قبله و یک خالق دارند و اتحاد آنها عامل قدرت و عزت آنها در دنیا و آخرت و تفرقه در بین آنها سبب نابودی و پیروزی دشمنان بر آنها خواهد شد…خداوند در قرآن کریم خطاب به مسلمانان می‌فرماید، اگر شما دچار تفرقه و اختلاف شوید، نصرت الهی نخواهید داشت و دشمنان بر شما چیره و مسلط می‌شوند…اهل تشیع و اهل تسنن هر دو در داشتن خدای یکتا، قبله‌ای واحد و کتابی به نام قرآن مشترک بوده و بنابراین برادر هم هستند و نباید اختلاف و تفرقه‌ای در بین آنها به وجود بیاید».[۴۹]
۱۲-۴٫ شیخ محمدعلی امینی، مدیر مدرسه علوم دینی اهل‌سنت بندرلنگه
«برداشت های ناصحیح از اسلام باعث مشوش شدن چهره اصیل اسلام در انظار جهانی می شود که ظهور فرقه های تکفیری نمونه ای از نتایج این نوع برداشت ها است که بواسطه ی پشتیبانی های قدرت های استعماری در جهان اسلام قد علم کرده اند».[۵۰]
۱۳-۴٫ آخوند یار محمد نظری
«امروزه دشمنان اسلام در پی ناکامی‌های خود سعی دارند تا فرقه‌های اسلامی به ویژه شیعه و سنی را با جنگ مذهبی از ماهیت واقعی اسلام دور سازند… اسلام دین صلح و وحدت است و تمام انسان‌ها را به چنگ زدن به ریسمان الهی دعوت می‌کند و مومنان را از تفرقه و اختلاف باز می‌دارد و این بیانگر آن است که فتوای مقام معظم رهبری برگرفته از تعالیم دین مبین اسلام و منطبق با تفکر و عملکرد ایشان است…در سال‌های اخیر و در کشورهای مدعی حقوق بشر اعمال زشتی علیه اسلام و مقدسات مسلمانان صورت گرفته است که چاپ کاریکاتورهای موهن از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله و سلم)، هتک حرمت کتاب آسمانی قرآن و به تازگی توهین و افترا به همسر پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم نمونه‌هایی از آن است»[۵۱].
۱۴-۴٫ آخوند ابوبکر خوجملی
«برای کسی که به خداوند متعال ایمان دارد نمی توان حکم تکفیر صادر کرد و حتی ما نمی توانیم کسی را کافر صدا کنیم زیرا؛ مطابق روایات، اگر شخصی بدون دلیل، دیگری را کافر صدا کند، خود گوینده کافر است… بسیاری از شبهات بین شیعه و سنی بر اساس منابع غیر معتبر و قیل و قال های مختلفی است که از طرف دشمنان اسلام طراحی می شود و اگر باب گفت و گو و مجادله حسنه باز شود بسیاری از این مسایل روشن خواهد شد».[۵۲]
۵٫ فرازهایی از بیانیه ی پایانی کنگره ی جهانی جریان های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام
اسلام دین رحمت، اخوت و دعوت به نیکی و احسان است و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم هدف بعثت را اتمام مکارم اخلاق اعلام داشته، راز گسترش اسلام و گرایش به رسول اکرم نیز طبق بیان قرآن کریم در عطوفت و مهربانی ایشان معرفی شده است: «فَبِما رَحْمَهٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ».[۵۳]
براساس تعالیم حیات بخش اسلام، هر انسانی که شهادتین را بر زبان جاری کند، در دین اسلام وارد شده و خون، مال، ناموس و آبرویش باید محترم شمرده شود و نمی‌توان هیچ کس را که اظهار اسلام می‌کند، خارج از اسلام و ایمان دانست،[۵۴] چنان که قرآن کریم می‌فرماید: «وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقى إِلَیْکُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً»،[۵۵]…
از آنجا که کفر در اندیشه اسلامی به انکار یکی از اصول ایمان به خدا، پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم و آخرت یا انکار ایمان اجمالی به تمام آنچه خداوند نازل فرموده است، گفته می‌شود؛ لذا برخی اندیشه‌های انحرافی که به بهانه‌های واهی و به دلیل بعضی باورها یا مراسم دینی که مورد قبول اکثریت علمای اسلام است، سایر مسلمانان را تکفیر می‌کنند، محکوم و مردود است و از آنجا که این اندیشه‌های انحرافی زمینه تفرقه مسلمین، نفوذ دشمنان و خدای ناکرده تسلط اراده آنان بر جوامع اسلامی را فراهم می‌کند، باید به عنوان اندیشه‌های ضد اسلامی افشا و با آنها مقابله شود و به ویژه بر علما و مراجع دینی است که با صدور فتوای قاطع خود گامی مهم در مبارزه با تکفیر بردارند…
با توجه به حرمت خون، مال، عرض و آبروی اهل قبله، تعرض به آنها و قتل مسلمانان، گناهی نا بخشودنی و مستوجب غضب و لعن و عذاب الهی است: (وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِیها وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذاباً عَظِیماً).[۵۶]
لذا هر اقدام عملی براساس اندیشه های تکفیری، از جمله عملیات انتحاری، انفجار، ترور، قتل و کشتار و هرگونه اذیت و آزار اهل‌قبله، اباحه اموال و نوامیس آنان، ایراد خسارت‌های مالی، تخریب و هدم اماکن و آثار اسلامی، حرام شرعی و نمایش تصاویر این عملیات جنایتکارانه موجب وهن دین مبین و ارائه ی تصویری غیر واقعی و خشن از اسلام و خود حرامی مضاعف است و بر همه ی مسلمانان، مقابله با این پدیده شوم، از راه روشنگری و خشکاندن ریشه‌های فکری تکفیر – که متأسفانه در بعضی کشورها حتی به کتابهای درسی مدارس راه یافته است – قطع فوری حمایت های مالی، نظامی و سیاسی از گروههای افراطی و به ویژه توقف اعزام مزدوران برای نبرد علیه ملتهای منطقه، تقویت ارتباط، گفتگو و همکاری میان کشورهای اسلامی و نیز رصد مستمر تحولات و نقاط ضعف و قوت و تهدیدات، چالش‌ها و فرصت‌های فراروی امت اسلامی، واجب و ضروری است…
از آنجا که علاوه بر توطئه ی دشمن در ایجاد تفرقه بین مسلمین و تکفیر آنها، جهل و ناآشنایی با تعالیم اسلام نیز از علل گرایش بعضی افراد به اندیشه‌های انحرافی و گروههای تکفیری است، رسالت علمای دین اقتضا می‌کند که تمام توان خود را برای آگاه ساختن جوانان مسلمان فریب خورده بسیج کنند، خطر جریان‌های تکفیری و افراطی را به عامه ی مسلمانان گوشزد نمایند و ریشه‌های فکری آنها را با دلیل و منطق بخشکانند…
از آنجا که دشمنان اسلام از جریان‌های افراطی و تکفیری به عنوان عاملی برای ایجاد و پیشبرد پروژه‌های اسلام هراسی و جلوگیری از رشد و گسترش اسلام در جهان استفاده می‌کنند، علمای حاضر در کنگره با صراحت اعلام می‌دارند که جریانات تکفیری و افراطی هیچ ارتباطی با آیین حیات بخش اسلام ندارند. لذا باید توانمندی‌ها و روحیه انقلابی کفر ستیزی و استعمار ستیزی جوانان غیور مسلمان را تقویت و از انحراف آنها به سوی برادر کشی و مسلمان ستیزی جلوگیری کرد تا راه بر تحقق اهداف دشمنان در کشورهای اسلامی بسته شود.[۵۷]
[۱]. سوره آل عمران، آیه۱۰۳.
[۲] . شیخ محمودشلتوت طلایه دار تقریب، عبدالکریم بی آزار شیرازی، ص۱۹۱٫
[۳] . شیخ محمود شلتوت طلایه دار تقریب، عبدالکریم بی آزار شیرازی، ص۱۹۸٫
[۴] . همان، ص۲۰۹٫
[۵] . نداء الوحده والتقریب، محمد واعظ زاده خراسانی، ص۲۴۶٫
[۶] . شیخ محمود شلتوت طلایه دار تقریب، عبدالکریم بی آزار شیرازی، ص۲۱۱٫
[۷] . به نقل از رساله الاسلام، سال یازدهم، شماره ۴٫
[۸] . روزنامه الاهرام، چاپ مصر، سال۱۰۳، شماره۳۲۹۳۲٫
[۹] . به نقل از صحیفه الدستور، قاهره، در ۱۸ فوریه ۱۹۹۸م، و مجله رساله التقریب شماره ۱۹و ۲۰، ص۴۴۰٫
[۱۰] . میزگرد تقریب بین مذاهب اسلامی در قاهره، سید هادی خسرو شاهی، ص۱۷۵، به نقل از هفته نامه مصری «الدستور»، سال سوم، شماره ۱۵، ص۳٫
[۱۱] . تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشندان مسلمان، سید جلال میر آقایی، ص۱۶۹٫
[۱۲] . نشریه اندیشه تقریب، شماره۳، ۱۲۹٫
[۱۳] . http://www.qaradawi.net/new/all-fatawa/1549-2011-09-07-16-16-49.
[۱۴] . تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشندان مسلمان، سید جلال میر آقایی، ص۲۷۷٫
[۱۵] . همان، ص۲۲۴٫
[۱۶] . همان، ص۲۱۹٫
[۱۷] . همان، ص۲۳۹٫
[۱۸] . همان، ص۲۶۸٫
[۱۹] . http://www.abna24.com/persian/600949/print.html.
[۲۰] . http://hawzahnews.com/detail/News/476.
[۲۱] . http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13931022001117.
[۲۲] .صحیفه‌ی امام، ج۱۳، ص۵۵٫
[۲۳] . تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشندان مسلمان، سید جلال میر آقایی، ص۱۳۹٫
[۲۴] . http://www.khabaronline.ir/detail/97482.
[۲۵] . قسمتی از پیام رهبر معظم انقلاب اسلامى به مناسبت کنگره عظیم حج، بتاریخ: هشتم دی ماه سال ۱۳۸۵،مکتوبات، سال۱۳۸۵،ص۶۱٫
[۲۶] . تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشندان مسلمان، سید جلال میر آقایی، ص۱۳۸٫
[۲۷] . «زمزم عرفان» (یادنامه فقیه عارف حضرت آیه الله محمدتقی بهجت) نوشته محمد محمدی ری شهری، ص۲۹۲٫
[۲۸] . همان، ص۳۷۹٫
[۲۹] . تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشندان مسلمان، سید جلال میر آقایی، ص۱۳۹٫
[۳۰] . المائده/۸:« و هرگز دشمنى با گروهى شما را بر آن ندارد که عدالت نکنید عدالت کنید که آن به تقوا نزدیکتر است».
[۳۱] . النساء/۹۴:« به کسى که اظهار صلح و اسلام مىکند نگویید: «مسلمان نیستى».
[۳۲] . http://www.tabnak.ir/pages/?cid=25383.
[۳۳] . http://www.tasnimnews.com/Home/Single/381048.
[۳۴] . قسمتی از پیام آیت الله مکارم به مناسبت هفته ی وحدت بتاریخ: ۲۶/۱۰/۱۳۹۲. برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی شیعیان، http://shiayan.ir.
[۳۵] . تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشندان مسلمان، سید جلال میر آقایی، ص۱۴۴٫
[۳۶] . http://nadawi.ir/?p=2007.
[۳۷] . http://makhateraltakfir.com/fa/News/View/7263.
[۳۸] . رد المحتار على الدر المختار، ابن عابدین، محمد أمین بن عمر بن عبد العزیز عابدین الدمشقی الحنفی (المتوفى: ۱۲۵۲هـ)، ج۹، ص۳۰۸، دار الفکر-بیروت.
[۳۹] . موطأ مالک بروایه محمد بن الحسن الشیبانی، ح:۹۱۹، المکتبه العلمیه:« أَخْبَرَنَا مَالِکٌ، أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ دِینَارٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: ” أَیُّمَا امْرِئٍ قَالَ لأَخِیهِ: کَافِرٌ، فَقَدْ بَاءَ بِهَا أَحَدُهُمَا “.قَالَ مُحَمَّدٌ: لا یَنْبَغِی لأَحَدٍ مِنْ أَهْلِ الإِسْلامِ أَنْ یَشْهَدَ عَلَى رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ الإِسْلامِ بِذَنْبٍ أَذْنَبَهُ بِکُفْرٍ، وَإِنْ عَظُمَ جُرْمُهُ، وَهُوَ قَوْلُ أَبِی حَنِیفَهَ، وَالْعَامَّهِ مِنْ فُقَهَائِنَا».
[۴۰] . برگرفته از سایت رسمی شیخ الحدیث مولانا محمد یوسف حسین پور.
[۴۱] . http://taghrib.urd.ac.ir/cont.php?newsid=87.
[۴۲] . http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13911104001486.
[۴۳] . http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13930526001079 .
[۴۴] . http://www.nahadsb.com/?p=2329
[۴۵] . http://www.nedayezahedan.com/view/1795/about.html.
[۴۶] . http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13930626001302.
[۴۷] . http://www.tasnimnews.com/9Day/Single/252287.
[۴۸] . http://www.tasnimnews.com/Home/Single/613553
[۴۹] . http://www.tasnimnews.com/Home/Single/613541.
[۵۰] . . http://mahigirali.persianblog.ir/post/385
[۵۱] . به نقل از ایسنا، کد خبر: کد خبر: ۸۹۰۷-۱۲۸۴۷٫
[۵۲] . http://www.abna24.com/persian/service/dangeroftakfiri/archive/2013/12/14/488685/story.html.
[۵۳] . آل عمران ، ۱۵۹:« به (برکت) رحمت الهى، در برابر آنان [مردم] نرم (و مهربان) شدى! و اگر خشن و سنگدل بودى، از اطراف تو، پراکنده مىشدند».
[۵۴] . صحیح البخاری، کتاب الایمان، باب: فان تابوا و اقاموا الصلاه،ح۲۵،دار ابن کثیر؛ بحارالانوار، ج۲۹،ص ۳۸ج۳۰،ص۳۵۱،ج۳۷،ص۱۱۳،و… روایت به نقل بخاری:«أمرت أن أقاتل الناس حتى یشهدوا أن لا إله إلا الله وأن محمدا رسول الله ویقیموا الصلاه ویؤتوا الزکاه فإذا فعلوا ذلک عصموا منی دماءهم وأموالهم إلا بحق الإسلام وحسابهم على الله»؛ من مامور شده ام که تا زمانی با مردم به نبرد بپردازم که گواهی دهند بر اینکه: نیست خدایی جز خدای یکتا و محمد فرستاده ی اوست و نماز برپا دارند و زکات بدهند، هرگاه چنین کنند خونها و مالهای آنان را از من بازداشته اند، مگر در مورد حقوق اسلام، و حساب آنان با خداست.
[۵۵] . نساء ، ۹۴:« به کسى که اظهار صلح و اسلام مىکند نگویید: «مسلمان نیستى».
[۵۶] . النساء،۹۳:« و هر کس، فرد باایمانى را از روى عمد به قتل برساند، مجازاتِ او دوزخ است در حالى که جاودانه در آن مىماند و خداوند بر او غضب مىکند و او را از رحمتش دور مىسازد و عذاب عظیمى براى او آماده ساخته است».
[۵۷] . http://makhateraltakfir.ir/fa/bayanieView/2054
تدوین: حسن سعادت پرور
