تأثیر غالیان بر روایات تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی

چکیده :

ابوالحسن علی بن ابراهیم قمی(زنده در ۳۰۷ ق) از برجسته‌ترین محدثانی است که عموم بزرگان شیعه، وثاقت او را تأیید کرده‌اند. تفسیر منسوب به او که امروزه در دسترس همگان است، دربردارنده مطالبی است که با مقام علمی او چندان سازگار نیست. به نظر نگارندگان این مقاله، برخی روایات مجعول که با افکار غالیان تناسب دارد، در این تفسیر راه یافته است. این امر با توجه به حضور تعدادی از راویان غالی و متهم به جعل حدیث در سلسله اسناد برخی از روایات این اثر تقویت می‌شود. به ظنّ قوی، دانشمند نامداری نظیر شیخ طوسی(م ۴۶۰ ق)، مطالب این تفسیر را قبول نداشته‌ و از این رو، در تفسیر خود به تفسیر قمی چندان استناد و اتکا نکرده است. در مقاله حاضر هم درباره صحت انتساب و وثاقت کتاب بحث شده و هم نقش و تأثیر غالیان بازنمایی و بررسی شده است.