منبع شناسیِ موضوع «رجعت» – سید مجید نبوی، زهره اخوان مقدم، رضا مرادی سحر

منبع شناسیِ موضوع «رجعت» *
[سید مجید نبوی[۱] /  زهره اخوان مقدم[۲] / رضا مرادی سحر[۳]]

رجعت در لغت به معنای بازگشت، و در اصطلاح به معنای بازگشت جماعتی از افراد به زندگی دنیا قبل از قیامت است. رجعت یکی از اعتقادت شیعیان است که اهل سنت به آن باورمند نیستند. شیخ صدوق در کتاب اعتقادات می‌گوید: «اعتقاد در باب رجعت این است که برگشتن به دنیا حق است»[۴]. قرآن و روایات هرکدام به‌نوعی به مسئلۀ رجعت اشاره دارند. ازجمله آیات معروف در باب رجعت، آیۀ ۸۳ از سورۀ نمل است:
<وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّهٍ فَوْجاً مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیاتِنا فَهُمْ یُوزَعُونَ‏>؛ «و روزی که از هر امّتی، گروهی از کسانی را که آیات ما را تکذیب کرده‌اند محشور می‌گردانیم، پس آنان نگاه داشته می‌شوند تا همه به هم بپیوندند».
 برخی منکران رجعت می‌گویند این آیه مربوط به قیامت است؛ درحالی‌که واژۀ «فوجاً» بر این مطلب اشاره دارد که گروهی از تکذیب کنندگان محشور می‌شوند نه همۀ آن‌ها.
این ادعا را برخی از آیات قرآن کریم که دربارۀ قیامت بوده و به حشر همۀ انسان‌ها اشاره دارند، تأیید می‌کند؛ مانند آیۀ ۴۷ از سورۀ کهف:
<وَ یَوْمَ نُسَیِّرُ الْجِبالَ وَ تَرَى الْأَرْضَ بارِزَهً وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَدا> «و [یاد کن] روزی را که کوه‌ها را به حرکت درمی‌آوریم، و زمین را آشکار [و صاف] می‌بینی، و آنان را گرد می‌آوریم و هیچ‌یک را فروگذار نمی‌کنیم».
در روایات نیز اعتقاد به رجعت از اعتقادات شیعه شمرده‌شده است؛ به‌گونه‌ای که اهل‌بیت علیهم السلام می‌فرمایند: «از ما نیست کسی که به رجعت ما ایمان نداشته باشد». ازجمله کسانی که به دنیا رجعت می‌کنند، رسول خدا، امیرالمؤمنین و امام حسین علیهم السلام هستند. علاوه بر اهل‌بیت علیهم السلام مؤمنان کامل و مشرکان محض نیز به هنگام رجعت به دنیا بازمی‌گردند. در روایتی دیگر از امام صادق علیه السلام آمده که فرمودند:
چون قائم ما خروج کند، نزد قبر هر مؤمنی ملکی ندا می‌کند که ای فلان! صاحب تو و امام تو ظاهر شده، اگر می‌خواهی به او ملحق شو و اگر می‌خواهی در کرامت و نعمت خدا باشی همان‌جا باش. پس بعضی از مؤمنان بیرون می‌آیند و بعضی در نعیم الهی باقی می‌مانند. در برخی روایات، شهدا را نیز از بازگشت کنندگان به دنیا معرفی کرده‌اند.
بدیهی است که رجعت از موضوعات پر چالش است و همواره نیاز به تحلیل و بررسی دارد؛ اما بر محقق لازم است تا بداند گذشتگان چه تحقیقاتی کرده‌اند و به کجا رسیده‌اند. بر همین اساس، پیشینۀ تحقیق در طرح‌های پژوهشی، جایگاه والایی دارد و بی‌اطلاعی از آن، مخلّ پژوهش است. نوشتار حاضر متولی این امر است و سعی کرده تا نیاز محققان را برآورده سازد. جامعۀ تحقیق در این مقاله،  کتاب‌هایی _ اعم از فارسی و عربی_ است که تا نیمۀ سال ۱۳۹۳، یعنی تا شهریورماه آن سال، در ایران به زینت طبع آراسته‌شده‌اند و در دسترس هستند.
دربارۀ رجعت، کتاب‌های زیادی نگاشته شده است که بعضی از آن‌ها مربوط به قرون گذشته و بعضی دیگر معاصر است. اینک تبرکاً به ۲۵ کتاب که متقدمان در این باب نگاشته‌اند، اشاره می‌شود و سپس سراغ تحقیقات مقصود می‌رویم.
۱٫ الرجعه و أحادیثها المنقوله عن آل العصمه، سید احمد از احفاد امام موسی کاظم علیه السلام.
۲٫ الرجعه، حبیب اللّه کاشانی.
۳٫ الرجعه، شیخ حسن حلّی.
۴٫ الرجعه و احادیثها، فضل بن شاذان.
۵٫ الرجعه، شیخ صدوق.
۶٫ الرجعه، محمّد بن مسعود عیاشی سمرقندی.
۷٫ الرجعه و ظهور الحجه، میرزا محمّد مؤمن استرآبادی.
۸٫ اثبات الرجعه، علامه محمّد باقر مجلسی.
۹٫ اثبات الرجعه، آقا جمال خوانساری.
۱۰٫ اثبات الرجعه، علامه حلّی.
۱۱٫ اثبات الرجعه، نور الدین بن عبد العالی.
۱۲٫ اثبات الرجعه، میر محمّد عباس موسوی تستری.
۱۳٫ اثبات الرجعه، ملا سلطان محمود طبسی.
۱۴٫ اثبات الرجعه، شیخ شرف الدین بحرانی.
۱۵٫ اثبات الرجعه، میرزا حسن لاهیجی.
۱۶٫ اثبات الرجعه، ملا محمّد سرابی تبریزی.
۱۷٫ اثبات الرجعه، محمّد رضا طبسی.
۱۸٫ اثبات الرجعه، شیخ سلیمان عبد الجبار قطیفی.
۱۹٫ ارشاد الجهله المصرین علی انکار الغیبه و الرجعه، منسوب به محمّد هاشم هروی خراسانی.
۲۰٫ بشاره الفرج، ملا محمّد کرمانشاهی.
۲۱٫ تفریح الکربه عن المنتقم لهم فی الرجعه، سید جلیل محمود حسینی کاظمی.
۲۲٫ الجوهر المنضود فی اثبات الرجعه الموعود، شیخ احمد بیان اصفهانی.
۲۳٫ دحض البدعه من انکار الرجعه، شیخ محمّد علی همدانی.
۲۴٫ دلائل الرجعه، شیخ حسن علامی کرمانشاهی.
۲۵٫ النجعه فی اثبات الرجعه، سید علی نقی لکهنوی.
برای اطلاع بیشتر از کتب پیرامون رجعت که در گذشته نگاشته شده است می‌توان به کتاب «الذریعه» آغا بزرگ تهرانی رجوع کرد.
نگارش حاضر در مقام معرفی کتاب‌های چاپ شده و دارای سه بخش: کتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها، و مقاله‌ها است که اینک ذیل هر عنوان منابع مربوطه به ترتیب الفبا، مشتمل بر ۶۹ کتاب، ۲۱ پایان نامه و ۷۹ مقاله معرفی می‌شود.
ویژگی پژوهش حاضر آن است که معرفی‌های آن، محدود به نوشتارهای مخصوص و منحصر در مسئله رجعت نیست؛ بلکه منابعی که بخشی از آن‌ها، چه زیاد و چه کم، به تحلیل موضوع رجعت اختصاص دارند نیز به طور کامل و با بیان شمارۀ صفحه، معرفی شده اند.  

کتاب‌ها:
۱٫ الایقاظ من الهجعه بالبرهان علی‌الرجعه، محمدبن الحسن الحرالعاملی، تصحیح هاشم الرسولی المحلاتی، با ترجمه فارسی احمد جنتی، قم: محلاتی: المطبعه‌العلمیه، ۱۳۸۴، ۴۳۰ ص و ۱۳۶۲، ص ۴۳۷.
۲٫ اثبات‌الرجعه، ‫فضل بن‌شاذان ‌نیشابوری، غلامحسن محرمی، قم: ‫دارالمجتبی علیه السلام، ‫۱۳۹۲،  ‫۱۰۱ ص.
۳٫ اثبات‌الرجعه، علی آل‌محسن، قم: ‌باقیات ‫، ۱۳۹۳،‫۹۶ ص.
۴٫ امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آغازگر رجعت، علی‌اصغر اکبری، تهران: همایش‫، ۱۳۸۶،‫۱۶۹ ص.
۵٫ الایقاظ من‌الهجعه بالبرهان علی‌الرجعه، محمدبن‌الحسن الحرالعاملی، تحقیق مشتاق صالح‌المظفر، قم: دلیل ما‫، ۱۳۸۶، ۵۱۲ ص، این کتاب در سال ۱۳۸۰ در ‌ ۴۶۳ صفحه چاپ شده است.
۶٫ الایقاظ من‌الهجعه بالبرهان علی‌الرجعه، محمدبن‌الحسن الحرالعاملی، تحقیق  عبدالکریم محمد الموسوی، تقدیم فاضل العرفان، قم: موسسه السیده المعصومه علیها‌السلام، ۱۴۲۳ ق.=‌ ‫۱۳۸۱،‫۴۷۲ ص.
۷٫ آشنایی با امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف و حکومت جهانی آن‌حضرت، باقر حسینی زفره‌ای اصفهانی، قم: گلهای بهشت، ۱۳۸۴، ۱۴۴ ص.
۸٫ بازگشت به دنیا در پایان تاریخ: (تحلیل و بررسی مسئله رجعت)، خدامراد سلیمیان، تهیه موسسه فرهنگی انتظار نور وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)‌، ۱۳۸۴،‫۲۵۶ ص.
۹٫ بازگشت به دنیا در پایان تاریخ: (تحلیل و بررسی مسئله رجعت)، خدامراد سلیمیان، تهیه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی، قم: موسسه بوستان کتاب ‫، ۱۳۹۲،‫۲۵۶ ص.
۱۰٫ بازگشت به عالم دنیا رجعت، عبدالحسین احسان‌جو، قم: موعود اسلام‫، ۱۳۸۷،‫۶۴ ص.
۱۱٫ بازگشت خوبان، نویسنده کمال کریمی، شیراز: نامۀ پارسی، ‫۱۳۹۳،‫۱۰۴ ص. ‌
۱۲٫ بازگشت مردگان در آخرالزمان، رحمت‌الله نوری‌شهرضایی، قم: رحمت‌الله نوری‌ شهرضایی ‫، ۱۳۸۸،‫۶۳ ص.
۱۳٫ بازگشت: گناهی به مبحث رجعت، مجموعه سخنرانی مجتبی حسینی، تهران: کتاب نیستان ، ۱۳۸۵، ۱۵۹ ص، این کتاب در سال ۱۳۸۱ در ۱۸۶ صفحه چاپ شده است.
۱۴٫ بانوان رجعت‌کننده، جواد جعفری، برای حوزه علمیه قم، مرکز نخصصی امامت و مهدویت، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف، قم: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف‌‌، ۱۳۹۲،‫۱۳۳ ص.
۱۵٫ بیداری امت در اثبات رجعت‫، تالیف محمدمهدی اصفهانی‌کاظمینی‫، ترجمه ابوالقاسم سحاب‫، باقر بیدهندی، قم‫: مسجد مقدس جمکران‫، ۱۳۸۸، ۱۳۶ ص، این کتاب در تهران و در انتشارات نشر علمی و در سال ۱۳۳۱ و در ۸۴ صفحه چاپ شده است.
۱۶٫ تاریخ اسلام امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از تولد تا رجعت، علی نظری‌منفرد، قم: جلوه کمال‫، ۱۳۸۷،‫۴۷۷ ص.
۱۷٫ التبیان فی تفسیر القرآن، طوسی، محمد بن حسن، دار احیاءالتراث العربی، بیروت، بی تا ۱۰ جلدی، جلد ۱ صفحه ۲۵۴ (بقره/ ۵۶) و جلد ۲ صفحه ۲۸۳ (بقره/ ۲۴۳) و جلد ۳ صفحه ۴۷ (آل‌عمران/ ۱۶۹) و جلد ۸ صفحه ۱۲۰ (نمل/ ۸۳) و جلد ۸ صفحه ۲۳۴ (روم/ ۱۱) و جلد ۹ صفحه ۶۰ (مؤمن/ ۱۱).
۱۸٫ التحفه المهدیه: در احوالات حضرت حجه‌ابن‌الحسن علیه‌السلام، حسین ‌ابن ‌نصرالله ابن‌صاد الموسوی‌الحسینی‌الارومی، تهران: سیب سبز، ‌ ۱۳۸۸، ۷۲۸ ص.
۱۹٫ تفسیر احسن الحدیث، قرشی سید علی اکبر، بنیاد بعثت، تهران، ۱۳۶۶ ش، ۱۲ جلدی، جلد ۷ صفحه ۵۰۶ (نمل/ ۸۳).
۲۰٫ تفسیر القرآن العظیم، ابی الفداءحافظ ابن کثیرالدمشقی، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۰۸ ق، ۴ جلدی، جلد ۲ صفحه ۶۱۱ (توبه/ ۱۱۳).
۲۱٫ تفسیر القرآن الکریم، صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، انتشارات بیدار، قم، ۱۴۱۱ ق، ۷ جلدی، جلد ۵ صفحه ۷۵ (یس/ ۳۱).
۲۲٫ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، دار الکتب الإسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ ش، ۲۷ جلدی، جلد ۲ صفحه ۱۵۹ (بقره/ ۲۴۳) و جلد ۱۵ صفحه ۵۵۵ (نمل/ ۸۲) و جلد ۱۵ صفحه ۵۵۹ (نمل/ ۸۲).
۲۳٫ جبر و اختیار، درس محمدباقر بهبودی، تنظیم فریبرز خسروی، رجعت، درس محمد باقر بهبودی، تنظیم امیر روئین‌تن، تهران: معراجی مرکز پخش، ۱۳۵۷.
۲۴٫ الجدید فی تفسیر القرآن المجید، سبزواری نجفی محمد بن حبیب‌الله، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۲ ق، ۷ جلدی، جلد ۵ صفحه ۲۵۴ (نمل/ ۸۳).
۲۵٫ داستانهایی از بازگشت ائمه علیهم‌السلام به این دنیا، عبدالله حسینی، قم: مهدی‌یار، ۱۳۷۹، ۱۶۰ ص.
۲۶٫ رجعت (بازگشت بزرگ درهنگام ظهور)، حسین شهمیری، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف‌تهران: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری دردانشگاهها، پژوهشگاه فرهنگ و معارف ‫، ۱۳۸۶، ‫۲۳۸ ص.
۲۷٫ رجعت از دیدگاه شیعه، فهیمه ربیعی، قم: موسسه انتشاراتی امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف‌، ۱۳۹۰.
۲۸٫ رجعت از دیدگاه عقل، قرآن، حدیث، نگارش حسن طارمی، زیر نظر استاد سبحانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۵.
۲۹٫ رجعت از دیدگاه قرآن کریم و عترت، حمید کردنژاد، تهران: کتاب میر، ۱۳۷۹.
۳۰٫ رجعت از منظر قرآن، محمد ظریف، تهران: راه نیکان، ‌، ‫۱۳۹۲، ‫۲۲۰ ص.
۳۱٫ رجعت از نظر شیعه، نجم‌الدین طبسی، قم: دلیل ما، ۱۳۸۸،‫۱۴۶ ص.
۳۲٫ رجعت از نگاه عقل و دین‫، غلام‍رضا مغیثی، قم: انتشارات قم‫، ۱۳۸۰، ۹۶ ص.
۳۳٫ رجعت ملاقات حضرت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف با حضرت امام حسین علیه السلام در زمان ظهور، مولف زهره بلوچستانی، اصفهان: بینش آزادگان، ‌۱۳۸۶٫
۳۴٫ رجعت و …، ابوالحسن رفیعی قزوینی، محمدرضا بندرچی، قزوین: طه: مرکز نشرمیراث فرهنگی قزوین، ۱۳۶۸، ۱۱۹ ص.
۳۵٫ رجعت، ابراهیم ابراهیمی، قم: تامین، ۱۳۸۱.
۳۶٫ رجعت، چیستی و چرایی‫، محمدحسین پورامینی‫، برای آستان قدس رضوی، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی، مشهد: انتشارات قدس رضوی‫، ۱۳۹۱.
۳۷٫ رجعت، محمدباقر مجلسی، با مقدمه و تصحیح و حواشی ابوذر بیدار، تهران: رسالت قلم، ۱۳۶۷، ۱۴۴ ص.
۳۸٫ رجعت، محمدباقر مجلسی، مرتضی جنتیان، اصفهان: کانون پژوهش ‫، ۱۳۷۹، ۱۰۰ ص.
۳۹٫ رجعت، مهدی نیلی‌پور، محسن آدم‌زاده، اصفهان: مرغ سلیمان، ۱۳۹۲.
۴۰٫ رجعت، نه تناسخ، پیمان عارف‌کیا، تهران: پیمان عارف‌کیا، ‫۱۳۸۷، ۳۷۸ ص.
۴۱٫ رجعت، یا بازگشت به جهان، محمدرضا ضمیری، تهران‫: موعود عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف‫، ۱۳۷۸، ۸۰ ص.
۴۲٫ رجعت، یا جامعه‌شناسی نجات، رضا خادمی، ویراستار حسین نیک‌سرشت، قزوین: بحرالعلوم، ۱۳۷۹. ۱۷۹ ص.
۴۳٫ رجعت، یا حیات دوباره از دیدگاه عقل، قرآن و روایات، احمد علی طاهری‌ورسی، قم: مسجد مقدس جمکران‫، ۱۳۸۴، ‌ ۲۳۱ ص.
۴۴٫ رجعت، یا دولت کریم خاندان وحی علیهم‌السلام، محمد خادمی شیرازی، ۱۴۱۱ ق. = ۱۳۷۰، ص ۲۲۸.
۴۵٫ رجعت، یا زنده شدن مردگان پس از مرگ در دنیا، علی پوست‌شور، تهران: انتشارات مفید، ‫۱۳۹۳، ۱۲۸ ص.
۴۶٫ الرجعه اوالعوده الی‌الحیاه ‌الدنیا بعدالموت، علی‌موسی الکعبی، قم: مرکز الرساله‫، ۱۴۲۶ ق.‫= ۱۳۸۴، ۱۰۷ ص.
۴۷٫ الرجعه بین‌الظهور والمعاد، محمد سند، اصفهان: بهار قلوب‫، ۱۳۹۳.
۴۸٫ الرجعه، احمدبن زین‌الدین الاحسائی، قم: سبط النبی، ۱۳۸۳، ص ۴۱۳.
۴۹٫ رساله شریفه اثبات رجعت، از مصنفات ابوالحسن الحسین قزوینی، بی‌جا: بی‌نا، ۱۳۶۹ ق = ۱۳۲۷ ش.(قم: حکمت‫(چاپخانه)).
۵۰٫ ستاره درخشان: ترجمه الشیعه و الرجعه، محمدرضا طبسی نجفی، مترجم محمد میرشاه ولد، قم: موسسه انصاریان، ۱۳۷۱.
۵۱٫ سرنوشت انسان: برزخ و نفخه صور…، مسعود عالی، قم: نشر عطش‫، ۱۳۹۱، ۳۴۲ ص.
۵۲٫ سه رساله نور: ام ابیها، رجعت، حج، مهدی سمندری، اصفهان: کانون پژوهش‫، ۱۳۸۸، ۱۷۰ ص.
۵۳٫ شیعه و اعتقاد به رجعت (در قرآن و حدیث)، جلیل فلاح تفتی، یزد: کوثر هدایت، ۱۳۸۳، ص ۱۸۳.
۵۴٫ الشیعه و الرجعه: کتاب علمی تاریخی ادبی اخلاقی یبحث فیه بحثا تحلیلیا (حول الامام الثانی عشر المهدی المنتظر عجل الله تعالی فرجه الشریف)، تالیف محمدالرضا النجفی، ۱۳۸۵ ق. = ۱۹۶۶ م. = ۱۳۴۵ نجف: مطبعه الاداب.
۵۵٫ شیعه و رجعت، مولف محمدرضا طبسی‌نجفی، ترجمه محمد میرشاه‌ولد، تهران: جمهوری، ۱۳۸۴، ۳۸۶ ص.
۵۶٫ طاووس بهشتیان: زندگانی و شخصیت حضرت ولی عصر علیه‌السلام از ولادت تا ظهور، و بحث رجعت، محمدرضا کریمی، قم: دلیل ما‫، ۱۳۸۹.
۵۷٫ ظهور و رجعت در منابع اهل سنت، مسیحیت، یهودیت و زردشت، نرگس سادات‌حسینی، تهران: دانشیاران ایران، ‫۱۳۸۶، ۲۴۶ ‫ص.
۵۸٫ عصر شکوهمند رجعت، محمدرضا اکبری، قم: مسجد مقدس جمکران‫، ۱۳۸۷، ۳۰۴ ص.
۵۹٫ عود ارواح، گابریل دلان، ترجمه رفیع الملک، تهران: دنیای کتاب‫، ۱۳۸۶، ت، ۴۹۲ ص.
۶۰٫ قرآن، امام‌مهدی عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف و زنان، محمدرضا نصوری، قم: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف‫،۱۳۹۱، ۱۶۸ ص.
۶۱٫ مبادی‌ء فکرهالرجعه عندالامامیه: استعراض لابرزالنصوص‌الوارده فی‌الرجعه، محمدهادی گرامی، تهران: شبر‫، ۱۳۸۷، ۷۵ ص.
۶۲٫ مجالس شبهای شنبه: بیانات حضرت آیت‌الله العظمی آقای حاج تقی طباطبایی قمی (دام ظله) پیرامون رجعت و دیگر مطالب ارزنده، به‌قلم عباس حاجیانی دشتی، قم: عزیزی، ۱۴۱۶ ق. =، ۱۳۷۵.
۶۳٫ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسی، فضل بن حسن، انتشارات ناصر خسرو، تهران،۱۳۷۲ ش،۱۰ جلدی، جلد ۱ صفحه ۲۴۲ (بقره/ ۵۶) و جلد ۷ صفحه ۳۶۶ (نمل / ۸۳) و جلد ۹ صفحه ۱۰۰ (زخرف/ ۳۶).
۶۴٫ المجموعه الحدیثیه ‌المعروفه بمختصر بصائرالدرجات للشیخ سعدبن عبدالله اشعری، رساله‌الرجعه والرد علی اهل‌البدعه. رساله احادیث‌الذر، تالیف عزالدین‌بن‌ابی‌محمدالحسن‌بن‌سلیمان الحلی‌العاملی، تحقیق مشتاق‌صالح المظفر، اشراف مکتبه‌العلامه‌المجلسی، قم: مکتبه العلامه المجلسی، ۱۳۸۸، ۷۳۷ ص.
۶۵٫ محاضرات فی الرجعه، علی‌الحسینی الصدر قم: دلیل ما‫، ۱۳۸۵‫= ۱۴۲۷ ق، ۱۲۶ ص.
۶۶٫ مهدی (عجل‌الله فرجه) و مسئله رجعت، ابوالحسن مولانا‫، به همت ستاد بزرگداشت مراسم نیمه شعبان مسجد آیت‌الله انگجی تبریز، تبریز‫: نور ولایت‫، ۱۳۷۵، ۱۳۹ ص.
۶۷٫ مهدی منتظر: ترجمه الشیعه و الرجعه، محمدرضا طبسی نجفی، ترجمه محمد میرشاه ولد، تهران: جمهوری‫، ۱۳۸۴.
۶۸٫ المهدیون الاثنا عشر: مقام الرجعه للائمه الاثنی عشر، محمد السند، تهران: ‫موسسه الصادق الطباعه والنشر، ۱۴۳۳=۲۰۱۲‫= ‫۱۳۹۱،‫۶۲ ص.
۶۹٫ المیزان فی تفسیر القرآن، طباطبایی، سید محمد حسین، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، بی تا ۲۰ جلدی، جلد ۲ صفحه ۱۰۶ (بقره/ ۲۱۰).  

پایان‌نامه‌ها:
۱٫ اثبات رجعت درآیات و روایات، استاد راهنما: دکتر حمیدرضا مستفید، استاد مشاور: دکتر سید محسن میرباقری، دانشجو: پروین صفابخش، دانشکده اصول الدین، ۱۳۸۸٫
۲٫ آموزه دینی رجعت و رابطه آن با مسئله نفس و بدن در کلام اسلامی، استاد راهنما: مرتضی عرفانی، استاد مشاور: علی اکبر نصیری، دانشجو: مهدیه غفاری فوزی، کارشناسی ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۱٫
۳٫ بررسی ادلّه موافقان و مخالفان مسأله رجعت، استاد راهنما: دکتر مهدی جلالی، دانشجو: نرگس نوربخش، کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور استان تهران، دانشکده الهیات،۱۳۹۰٫
۴٫ بررسی تطبیقی رجعت از دیدگاه قرآن و اهل کتاب، استاد راهنما: محسن میرباقری، دانشجو: محبوبه مهرپویا، کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۱٫
۵٫ بررسی تطبیقی کلامی و تفسیری آموزه رجعت از منظر امامیّه و اهل سنّت متأخّر، استاد راهنما: محمد رضا کریمی والا، دانشجو: مهدی بهمئی، کارشناسی ارشد دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۳٫
۶٫ بررسی رجعت از دیدگاه علامه ابوالحسن رفیعی قزوینی، استاد راهنما: مریم خوشدل روحانی، استاد مشاور: حسین اترک، پدیدآور: طاهره احدیان، کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۲٫
۷٫ بررسی رجعت ورابطۀ آن با تناسخ از منظر عقل و نقل، استاد راهنما: هادی فنایی، دانشجو: ابرهیم عقیلی، کارشناسی ارشد دانشگاه بین المللی امام خمینی؟رح؟، قزوین، دانشکده الهیات، ۱۳۹۱٫
۸٫ بررسی و نقد دیدگاه‌های مختلف درباره رجعت وحکمت و فلسفه آن، استاد راهنما: محمدعلی رستمیان، استاد مشاور: مجتبی سپاهی، پدیدآور: امین‌الله عدنانی ساداتی. سید امین‌الله ادنانی ساداتی، کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۲٫
۹٫ پاسخ به شبهات اهل سنت درباره رجعت، استاد راهنما: محمد جعفر مروجی طبسی، استاد مشاور: عزالدین رضا نژاد، دانشجو: رمضان پای برجای، ۱۳۹۲٫
۱۰٫ ترجمه و تحقیق کتاب خلع و طلاق و رجعت خلاف شیخ طوسی؟رح؟، دانشجو: حسین میری زاده، کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۶۷٫
۱۱٫ تناسخ و مقایسه آن با رجعت، دانشجو: ایرج حافظی، کارشناسی ارشد دانشگاه قم، ۱۳۷۷٫
۱۲٫ رجعت از دیدگاه قرآن و سنت از منظر فریقین (با تاکید بر پاسخگویی به شبهات جدید)، استاد راهنما: محمدحسن زمانی، استاد مشاور: نعمت‌الله صفری فروشانی، دانشجو: نسیم حیدرزید، کارشناسی ارشد دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۳٫
۱۳٫ رجعت از نگاه امام هادی علیه السلام با رویکردی به زیارت جامعه کبیره نویسنده: بی‌بی‌‌زینب حسینی، مقاله‌های همایش‌های ایران، کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی، مرکز راهبری مهندسی فرهنگی شورای فرهنگ عمومی استان بوشهر، ۱۳۹۳٫
۱۴٫ رجعت ازدیدگاه عقل ونقل، استاد راهنما: علیرضا کهنسال، استاد مشاور: عزیزالله فیاض صابری، دانشجو: نرجس رضایی، کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۸٫
۱۵٫ رجعت در اسلام و مقایسه آن با آخرالزمان در یهودیت و مسیحیت، استاد راهنما: توفیقی، استاد مشاور: احمد عابدی، دانشجو: مصطفی بابایی، مجری: محمد رضا سپهری، کارشناسی ارشد دانشگاه قم، ۱۳۷۷٫
۱۶٫ رجعت دراسلام و مقایسه با آن با آخرالزمان در یهودیت و مسیحیت، دانشجو: مصطفی بابایی، کارشناسی ارشد دانشگاه قم، ۱۳۷۷٫
۱۷٫ رجعت، استاد راهنما نظری، استاد مشاورحشمت پور، دانشجو: حسین شهمیری، مجری: رقیه بیگم، کارشناسی ارشد دانشگاه قم، ۱۳۸۱٫
۱۸٫ الرجعه فی منظار الثقلین، استاد راهنما: حسان سویدان العاملی، استاد مشاور: حسین شراره العاملی، دانشجو: محمود صعب، کارشناسی ارشد دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۴٫
۱۹٫ سازگاری درونی و بیرونی اعتقاد به رجعت در فلسفه اسلامی، استاد راهنما: سید حسن سعادت مصطفوی، استاد مشاور: محمد کاظم فرقانی، دانشجو: محمد احمدی زاده، کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۱٫
۲۰٫ قصه موسی علیه السلام بین القرآن و التوراه (دراسه مقارنه)، استاد راهنما: معین دقیق، استاد مشاور: علی الشیخ، دانشجو: صالح محسن التمیمی، کارشناسی ارشد دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۶٫
۲۱٫ نقد و بررسی ادله روائی رجعت، استاد راهنما: سیفعلی زاهدی فر، استاد مشاور: علی رضایی کهنموئی، دانشجو: مریم الهیاری نژاد، کارشناسی ارشد دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، دانشکده الهیات، ۱۳۹۲٫  

مقاله‌ها:
۱٫ اجل یهود: پایان دنیا یا رجعت عیسی علیه السلام، علی رضایی کهنمویی، مجله: مشرق موعود، تابستان ۱۳۹۱، سال ششم، شماره ۲۲٫
۲٫ ارزیابی رجعت پس از مرگ به استناد قرآن و احادیث: بازگشت به دنیا، امری عام نیست، امیر حسین ترکاشوند، مجله: گلستان قرآن مهر ۱۳۸۰، شماره ۸۳٫
۳٫ از سکرات مرگ چه می دانیم؟ گفت‌وگو با دکتر محسن میرباقری، کارشناس علوم قرآنی و حدیث، نشریه: زن روز، شماره: ۲۲۷۸٫
۴٫ از سلسله برنامه‌های پرسش و پاسخ: رجعت، جعفر سبحانی، مجله: درس‌هایی از مکتب اسلام آبان ۱۳۹۱، شماره ۶۱۸٫
۵٫ استحاله تناسخ در فلسفه اسلامی و اعتقاد به رجعت، علی ارشد ریاحی، فصلنامه مقالات و بررسی‌ها، شماره ۸۳، ۱۳۸۶ ص ۹٫
۶٫ آشنایی با رجعت، ابراهیم شفیعی سروستانی، ماهنامه موعود، شماره ۹۱، شهریور ۱۳۸۷ ص ۲۴٫
۷٫ باور کنیم رجعت سرخ ستاره را: نگاهی به آموزه رجعت در باور شیعی، حسن صدرایی عارف، نشریه: پنجره، شماره: ۱۷۴٫
۸٫ برون رفت علامه طباطبایی از مشکله رجعت در اندیشه صدرایی، محمد احمدی‌زاده، محمد کاظم فرقانی، نشریه: پژوهش‌های فلسفی، شماره ۱۲٫
۹٫ برون رفت علامه طباطبایی از مشکله رجعت در اندیشه صدرایی، محمد احمدی زاده، محمد کاظم فرقانی، فصلنامه فلسفه دین، سال نهم، شماره ۱۳، پاییز و زمستان ۱۳۹۱ ص ۵۳٫
۱۰٫ پیشگویی رجعت در آخرالزمان در تورات، انجیل و قرآن، رضا برنجکار، محمدمقداد امیری، فصلنامه فلسفه دین، سال هفتم، شماره ۸، زمستان ۱۳۸۹ ص ۹۵٫
۱۱٫ پیشینه رجعت نگاری در شیعه و تحلیل کمیت و کیفیت آن، سیدنسیم حیدر زیدی، مجله سخن تاریخ، شماره ۲۰، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ ص ۷۷٫
۱۲٫ تأملی پیرامون رجعت و رجعت کنندگان از نگاه عقل و نقل، حسین حبیبی تبار، مجله: پژوهش‌های اعتقادی کلامی پاییز ۱۳۹۲، شماره ۱۱٫
۱۳٫ تباین ماهوی رجعت و تناسخ، علی موحدیان عطار، فصلنامه فلسفه دین، سال هشتم، شماره ۱۱، پاییز و زمستان ۱۳۹۰ ص ۹۳٫
۱۴٫ تجدد و رجعت، مرضیه سلیمانی، ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت، شماره ۳۹، خرداد ۱۳۸۸ ص ۱۴٫
۱۵٫ تفاوت تناسخ با معاد جسمانی، مهدی تراب پور، نشریه: معرفت کلامی،شماره ۵٫
۱۶٫ تفاوت‌های اساسی رجعت و تناسخ با تکیه بر آیات و روایات، محمد حسین بیات، فردین دارابی، فصلنامه سراج منیر، شماره ۱۳، زمستان ۱۳۹۲ ص ۳۱٫
۱۷٫ چرا رجعت؟ زینب صالحی، ماهنامه راه قرآن، شماره ۴۶، خرداد و تیر ۱۳۹۲ ص ۵۳٫
۱۸٫ حرف اول رجعت بشریت به کانون رحمت، فصلنامه فرهنگ پویا، شماره ۱، شهریور ۱۳۸۵٫
۱۹٫ خاستگاه رجعت از دیدگاه مخالفین و نقد و بررسی آن، حجت الاسلام جواد گلی، حجت الاسلام علی زمانی.
۲۰٫ راست‌نمایی احادیث رجعت، اصغر هادوی کاشانی، مرضیه رضوی، مجله: علوم حدیث پاییز ۱۳۹۱، سال هفدهم، شماره ۶۵٫
۲۱٫ رجعت: رستاخیز کوچک، لقمان رضا نژاد، نشریه: امان، شماره: ۳۶٫
۲۲٫ رجعت، رهاوردی الهی، زهرا رضائیان، ماهنامه گلبرگ، شماره ۷۸، شهریور ۱۳۸۵ ص ۱۳٫
۲۳٫ رجعت، شاهدی بر رستاخیز جسمانی، خلیل منصوری.
۲۴٫ رجعت از دیدگاه شیعه و فرقه ضالّه بهائیت، سامان دخت کبیری سامانی، علی ملک زاده، نشریه: معرفت، شماره: ۱۷۸٫
۲۵٫ رجعت از دیدگاه قرآن کریم، عصمت اسداللهی، ملیحه سلمانی ایزدی.
۲۶٫ رجعت از دیدگاه قرآن و احادیث، زهره سادات نبوی، مجله: بینات سال پانزدهم، پاییز ۱۳۸۷، شماره ۳٫
۲۷٫ رجعت از دیدگاه روایات، علیرضا معنوی، ماهنامه راه قرآن، شماره ۵۰، بهمن و اسفند ۱۳۹۲ ص ۴۷٫
۲۸٫ رجعت از دیدگاه شیعه و فرقه ضاله بهائیت، سامان دخت کبیری سامانی، علی ملک زاده، ماهنامه معرفت، شماره ۱۷۸، مهر ۱۳۹۱ صص ۱۰۹، ۱۲۴٫
۲۹٫ رجعت از دیدگاه عقل، مرضیه هدایتی، ماهنامه راه قرآن، شماره ۵۰، بهمن و اسفند ۱۳۹۲ ص ۴۸٫
۳۰٫ رجعت از دیدگاه قرآن و احادیث، زهره سادات نبوی، فصلنامه بینات، شماره ۵۹، پاییز ۱۳۸۷٫
۳۱٫ رجعت از نگاه فریقین، عسکری اسلامپور کریمی، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره ۲۱، بهار ۱۳۸۶ ص ۳۳٫
۳۲٫ رجعت از نگاه قرآن، خدامراد سلیمیان، مجله: انتظار موعود پاییز و زمستان ۱۳۸۵، شماره ۱۹٫
۳۳٫ رجعت ازنگاه فریقین، عسگری اسلامپور، طلوع، شماره ۲۱ و ۲۲٫
۳۴٫ رجعت امام حسن (ع) در قرآن و روایات، ماهنامه موعود، شماره ۳۹، شهریور و مهر ۱۳۸۲ ص ۳۴٫
۳۵٫ رجعت امام زادگان طلوعی دوباره، حجت الاسلام و المسلمین علی رضا نعمتی، ماهنامه خورشید مکه، شماره ۲۸، اردیبهشت ۱۳۸۴ ص ۱۷٫
۳۶٫ رجعت در اندیشه شیعی، محمد هادی معرفت، مجله: وقف میراث جاویدان بهار ۱۳۷۵، شماره ۱۳٫
۳۷٫ رجعت در آثار اسلامی، ماهنامه موعود، شماره ۹۱، شهریور ۱۳۸۷ ص ۳۷٫
۳۸٫ رجعت در آیات قرآن، حمید محمدی، روزنامه رسالت.
۳۹٫ رجعت در آیینه کتاب و سنت، محمد علی فیاضی، مجله: سفیر نور تابستان ۱۳۸۹، شماره ۱۴٫
۴۰٫ رجعت در روایات، ماهنامه موعود، شماره ۹۱، شهریور ۱۳۸۷ ص ۳۴٫
۴۱٫ رجعت در عهدین و اسلام، مهدی سنگ سفیدی، مجله: رشد آموزش معارف اسلامی زمستان ۱۳۹۲، شماره ۹۱٫
۴۲٫ رجعت در قرآن، خلیل منتظرقائم، ماهنامه موعود، شماره ۹۱، شهریور ۱۳۸۷ ص ۲۶٫
۴۳٫ رجعت سبز، رضا قاسمزاده، ماهنامه موعود، شماره ۳۴، آبان و آذر ۱۳۸۱ ص ۷۳٫
۴۴٫ رجعت فرهنگی چالشی در مدیریت علوی، گروه فرهنگ و معارف اسلامی، مجله: پژوهش‌های اجتماعی اسلامی بهمن و اسفند ۱۳۸۰ و فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۱، شماره ۳۲ و ۳۳٫
۴۵٫ رجعت کنندگان، ماهنامه موعود، شماره ۶۷، شهریور ۱۳۸۵ ص ۴۹٫
۴۶٫ رجعت نور، مریم راهی، ماهنامه دیدار آشنا، شماره ۶۸، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۵ ص ۳۱٫
۴۷٫ رجعت و امکان و ضرورت آن از دیدگاه عقل و نقل، صدیقه نیک طبع، ماهنامه معرفت، شماره ۱۰۱، اردیبهشت ۱۳۸۵ ص ۵۷٫
۴۸٫ رجعت و تناسخ، محبوبه سادات مقدسی، فصلنامه محفل، شماره ۴، زمستان ۱۳۹۰ ص ۴۰٫
۴۹٫ رجعت و جایگاه آن در اسلام، محمد رضا نصوری، مجله: پیوند فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۲، شماره ۴۰۲ و ۴۰۳٫
۵۰٫ رجعت و رجعت کنندگان به استناد احادیث و روایات، شمسی واقف زاده، اکرم حکم آبادی، مجله: مطالعات قرآنی تابستان ۱۳۹۱، شماره ۱۰٫
۵۱٫ رجعت و وقت ظهور حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف، تاویل مشکات، نشریه آفاق نور، شماره ۱۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۰ صص ۱۱۷، ۱۲۲٫
۵۲٫ رجعت (بازگشت به دنیا بعد از ظهور امام زمان ارواحنا فداه و قبل از برپایی قیامت)، سید محمد رضا ابطحی.
۵۳٫ رجعت، حسین الهی نژاد، مجله: مبلغان اردیبهشت ۱۳۸۲، شماره ۴۰٫
۵۴٫ رجعت، دکتر تقی پورنامداریان، دوماهنامه بخارا، شماره ۷۵، فروردین، تیر ۱۳۸۹٫
۵۵٫ رجعت، دو ماهنامه امان، شماره ۳۶، خرداد و تیر ۱۳۹۱ ص ۵۴٫
۵۶٫ رجعت، ماهنامه درسهایی از مکتب اسلام، شماره ۶۸۱، آبان ۱۳۹۱ ص ۵۲٫
۵۷٫ رجعت، محبوبه عظیم زاده، فصلنامه فرهنگ کوثر، شماره ۷۴، تابستان ۱۳۸۷ ص ۱۰٫
۵۸٫ رجعت، محمد رضا زادهوش، مجله: کتاب ماه دین آذر ۱۳۸۱، شماره ۶۲٫
۵۹٫ رجعت، محمد هادی معرفت، ماهنامه موعود، شماره ۴۶، شهریور ۱۳۸۳ ص ۲۲٫
۶۰٫ رجعت، محمدرضا ضمیری، ماهنامه موعود، شماره ۷۹، شهریور ۱۳۸۶ ص ۶۰٫
۶۱٫ رجعت، هادی صادقی، فصلنامه علوم حدیث، شماره ۶۲، زمستان ۱۳۹۰ ص ۴۴٫
۶۲٫ رجعت، یک اتفاق یا یک ضرورت، ماهنامه موعود، شماره ۳۰، اسفند ۱۳۸۰ ص ۵۶٫
۶۳٫  ره آوردی به نام رجعت، زهرا رضاییان، ماهنامه راه قرآن، شماره ۵۰، بهمن و اسفند ۱۳۹۲ ص ۴۹٫
۶۴٫ سلمان در دوران رجعت، ابراهیم پورحسین، ماهنامه موعود، شماره ۱۰۶، آذر ۱۳۸۸ ص ۶۱٫
۶۵٫ شرح حال و ویژگی‌های زنان رجعت کننده در حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ، جواد مظفری، مجله: مشرق موعود تابستان ۱۳۸۶، سال اول، شماره ۲٫
۶۶٫ شرح حال و ویژگی‌های بانوان رجعت کننده در حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، جواد جعفری، فصلنامه مشرق موعود، شماره ۲، تابستان ۱۳۸۶ ص ۲۳٫
۶۷٫ ضرورت عقلی «رجعت» در مکتب فکری عقیدتی شیعه، صدیقه نیک طبع، فصلنامه پژوهشگران فرهنگ، شماره ۲۸، بهار و تابستان ۱۳۹۰ ص ۱۴۵٫
۶۸٫ فلسفه رجعت در نظام شیعه، عسکری اسلام پور کریمی، ماهنامه پاسدار اسلام، شماره ۳۱۸، خرداد ۱۳۸۷ ص ۴۰٫
۶۹٫ فلسفه رجعت در نظام شیعه، ماهنامه پاسدار اسلام، شماره ۳۲۱، شهریور ۱۳۸۷ ص ۳۴٫
۷۰٫ گفتاری کوتاه در باب عالم ذر  و  رجعت در قرآن، عبدالحسین طالعی، فصلنامه سفینه، شماره ۳۱، تابستان ۱۳۹۰ ص ۱۷۵٫
۷۱٫ گفته‌ها و ناگفته‌ها در باره رجعت، حجت الاسلام والمسلمین طارمی، ماهنامه موعود، شماره ۹۱، شهریور ۱۳۸۷ ص ۳۰٫
۷۲٫ مختصری از تعالیم رجعت و تناسخ در مثنوی مولوی، امیدوار مالملی، فصلنامه تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، شماره ۱۴، زمستان ۱۳۹۱ صص ۱۳۹، ۱۵۸٫
۷۳٫ مستندات قرآنی عرضه باور به رجعت و موافقت پس از مرگ، در زیارت آل یاسین، روح اله شاهدی، اسحاق حسینی کوهساری، نشریه: انتظار موعود، شماره: ۳۸٫
۷۴٫ معنا کاوی رجعت و رفع نزاع برون فرقه ای، اسحاق طاهری سرتشنیزی، فصلنامه قبسات، شماره ۴۶، زمستان ۱۳۸۶ ص ۱۴۷٫
۷۵٫ نقد و بررسی دیدگاه احمد حسن درباره رجعت، نصرت‌الله آیتی، مجله: مشرق موعود تابستان ۱۳۹۳، سال هشتم، شماره ۳۰٫
۷۶٫ نگاهی تطبیقی به آموزه تناسخ در ادیان هندی و رجعت، احمدعلی نیازی، نشریه: معرفت کلامی، شماره: ۷٫
۷۷٫ نگاهی به رخدادهای آخرالزمان از منظر قرآن، دکتر علی نصیری، فصلنامۀ پژوهش‌های مهدوی، شماره ۱، تابستان ۱۳۹۰ ص ۱۱۶٫
۷۸٫ یک ایده در امتداد دو اعتقاد: خواجه نصیرالدین طوسی و آموزه رجعت، محمد عمادی حائری، نشریه: آینه میراث، شماره: ۴۷٫
* تاریخ دریافت: ۹۴/۰۴/۲۰ ، تاریخ پذیرش: ۹۴/۰۴/۳۰٫

پی نوشت ها:
۱٫ کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث؛ majidnabavi1366@gmail.com
[۲]. استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و فنون قرآن تهران؛ dr.zo.akhavan@gmail.com
[۳]. کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث؛ allamehclass91.moradisahar@gmail.com
[۴]. ابن بابویه، محمد بن علی، اعتقادات، ۷۳٫