مطالعات متفرقه (خارج از سیر مطالعاتی)
در ماهیت اَلَم و آیا اَلَم، شر بالذّات است یا شر بالعرض؟
مقاله ۲، دوره ۳۹، شماره ۱، تابستان و پاییز ۱۳۹۰، صفحه ۲۳-۳۸ اصل مقاله (۳۴۶ K) | |
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |
نویسنده | |
علی افضلی | |
دانشیار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران | |
چکیده | |
یکی از پاسخهایی که فیلسوفان مسلمان به معضلی که در فلسفه دین به معضل شرور (مسأله شرور) معروف است دادهاند این است که « شرور یا اموری عدمیاند که شر بالذّاتاند- مانند ظلمت، فقر، جهل، مرگ و… ـ و یا اموری وجودیاند که شر بالعرضاند یعنی به خودیِ خود شر نیستند بلکه در تحلیل نهایی و عقلی از آن جهت شر محسوب میشوند که به امور عدمی (شرور بالذّات) منجر میشوند- مانند زلزله، طوفان،میکرب، سیل و… اما چون امور عدمی، علت ندارند پس شرور را نمیتوان به خالق منتسب کرد». اما یکی از مصادیق شرور، «اَلَم» است که درباره ماهیت آن (یعنی وجودی یا عدمی بودن آن) و این که آیا اَلَم شر بالذّات است یا بالعرض، اختلاف نظر وجود دارد و بسیاری از متفکران مسلمان آن را نقضی بر پاسخ بالا تلقی کردهاند. هدف کلی این مقاله دو چیز است: بررسی ماهیت اَلَم با تکیه بر نقد و بررسی نظریه خاص ملّا صدرا در این مورد و پاسخ به این پرسش که آیا اَلَم، شر بالذّات است یا بالعرض؟ و طرح نظر خاص نگارنده مبنی بر این که هیچ یک از شرور عدمی، شر بالذّات نیستند و همگی شر بالعرضاند و فقط یک شر بالذّات وجود دارد که همان اَلَم است و آن هم امری وجودی است نه عدمی. | |
کلیدواژه ها | |
: فلسفه دین؛ فلسفه اسلامی؛ معضل شر (مسأله شر)؛ شُرور؛ اَلَم (درد)؛ فلسفه ملاصدرا https://jop.ut.ac.ir/article_35792_1548222a4bf8dd5a6312a2b6ae615906.pdf |