مطالعات متفرقه (خارج از سیر مطالعاتی)

گزارشی از وضعیت علویون ترکیه در دوره معاصر

اگرچه مقامات ترکیه آمار واقعی شیعیان را اعلام نمی کنند ولی جمعیت این گروه در ترکیه قابل توجه است و به عنوان یکی از اقلیت های اصلی محسوب می شوند. در ترکیه این ذهنیت وجود دارد که بسیاری از علویون اسما مسلمانند و اعمال و آیین های خرافی آباء و اجدادی خود را به جا می‌آورند. در واقع به علت فقدان مطالعات دین شناختی در دوره معاصرصحت این دیدگاه مورد تردید است و درستی این ادعا در مورد برخی ازقبایل شبهه بدوی ترکیه موسوم به (یوروک) اثبات نشده است. با وجوداینکه هر ده سال یکبار در جمهوری ترکیه سر شماری صورت می گیرد،وابستگی های دینی و قومی اشخاص مورد سوال قرار نمی گیرد، از این‌روپژوهشگران و محققین به آماری که از سوی اشخاص ارائه شده تکیه می کنند و مسلما اشخاص مذکور بر اساس جهت گیری های شخصی آمارهای متفاوتی از علویون ارائه می دهند. برخی تعداد علویون را ۳۰درصد از جمعیت کل ترکیه بر آورد نموده اند، در حالی که برخی دیگر آمارعلویون را ۱۰ درصد از جمعیت کل ترکیه تخمین زده اند. از این رو می‌توان تعداد دقیق علویون ترکیه را تخمین زد. با اینکه ارائه آمار دقیق در این مورد بسیار دشوار است، می توان رقم علویون را ۲۰ درصد از جمعیت کل ترکیه تخمین زد. غالب مهاجرین اهل بالکان و به ویژه آلبانیایی هاعلوی می باشند، زیرا بکتاشیه در آلبانی و بالکان بشدت گسترش یافته است، ولی در میان اقوام قرقیز و لاز درصد علویون چندان قابل توجه نیست.

طریقت بکتاشیه یکی از مهمترین طریقت های ترکیه به شمارمی رفته و در میان ینی چریهای عثمانی پیروان بسیاری داشته است.
تاقبل از برچیده شدن طریقت های صوفیانه از ترکیه، شبکه گسترده ای ازتکیه های بکتاشی‌ها در امپراتوری عثمانی وجود داشت و فاصله هریک از این تکیه ها از یکدیگر کمتر از ۱۵ مایل بود. مبانی عقیدتی این طریقت برگرفته تصوف و تشیع است. یکی از ویژگی‌های بکتاشی های ترکیه که مخالفت اهل سنت را برانگیخته بود به زنان مربوط می شد، زیرادر هنگام برگزاری مراسم‌ها و آیین های خاص بکتاشی ها، زنان بدون حجاب در مجالس حاضر می شدند. مفسرین بکتاشی معتقدند این سنت از دوره پیش از اسلام بر جای می مانده است. بکتاشی های ترکیه به عنوان گروهی متساهل شناخته می شدند و به ترویج عقاید مسیحیت و کفر آمیز و باورهای عامیانه متهم می شدند. فرقه بکتاشیه در ترکیه پیروان بسیاری داشت و در قلمرو عثمانیان از اهمیت بسزایی برخورداربود. غالب پیروان فرقه بکتاشیه در روستاهای بخش اروپایی ترکیه ساکن بودند. در پی گسترش این فرقه در آناتولیا و اروپا بسیاری ازمسیحیان به این فرقه گرویدند، از اینرو بکتاشی ها حلقه وصل ترکها ومسیحیان و عامل انتقال اسلام به آنها محسوب می شدند. ینی چریهای عثمانی به‌شدت از این فرقه استقبال کردند و غالب ائمه جماعت سپاهیان ینی چریها بکتاشی بودند.
سرانجام سلطان محمود دوم در سال ۱۸۲۶ انجمن اخوت بکتاشیه رابه جرم به راه انداختن شورش و مخالفت با برچیده شدن ینی چریها،منحل نمود. سلطان با حمایت مفتی اعظم عثمانی و علما این انجمن را نا مشروع اعلام کرد و اماکن مقدس آنان را ویران نمود و سه تن از سران این انجمن را در ملاءعام اعدام کرد و بقیه اعضای انجمن را تبعید نمود.
پیروان این فرقه در میان اقوام ترک و کرد ترکیه به چشم می خورند وپراکندگی علویون در میان این دو قوم یکسان است. علویون ترکیه درعرصه سیاسی بسیار فعالند، از اینرو گاهی با رفتار خشونت آمیزاصولگرایان سنی مواجه می شوند، زیرا اهل سنت علویون را مرتد می دانند.
شکل گیری ترکیه پس از شکست عثمانیان، اشتیاق و تمایل این کشور برای پیوستن به اتحادیه اروپا، مشکلات سیاسی نظیر مسئله قبرس و مسائل مربوط به نقض دموکراسی ویژگیها و شاخصه های اصلی این کشور محسوب می‌شوند و امروزه ترکیه در غرب با این شاخصه هاشناخته می‌شود. پیشرفتهای اقتصادی و اجتماعی ترکیه در هفتاد و پنج سال گذشته که تحولات اساسی کشور را در پی داشته ویژگیها وشاخصه های مذکور را چندان تحت الشعاع قرار نداده است. این ویژگیهادر بررسی وضعیت علویون ترکیه و تغییر موضع آنها نسبت به اکثریت سنی مذهب بیش از پیش نمود می یابد. در بدو شکل گیری جمهوری ترکیه غالب علویون در روستاهای مناطق شرقی و جنوب شرقی کشورساکن بودند. در پی سیر پرشتاب مهاجرت در طی دهه های گذشته اکثرعلویون در شهرها سکونت نمودند و امروزه آنان غالبا در حاشیه شهرهای بزرگ نظیر استانبول، آنکارا و ازمیر بسر می برند. در بدو شکل گیری جمهوری ترکیه علویون کمتر شناخته می شدند. روستاییان علوی از وروددیگران به مراسم های خود ممانعت می کردند و باورها و اصول و مبانی عقیدتی خود را برای دیگران تشریح نمی کردند. امروزه حضور علویون دررسانه های عمومی و تلویزیون پر رنگ است. نوارهای موسیقی خاص آنان در همه جا بفروش می رسد و آثار مربوط به این فرقه که غالبا توسط علویون نگاشته شده در کشور منتشر می گردد. علویون خواستار به رسمیت شناخته شدن فرهنگ خود از سوی دولت می باشند، چرا که این امر به‌طور رسمی محقق نشده است. در این راستا علویون کتاب درسی دینی خاص خود را برای تدریس در مدارس دولتی تدوین کردند ولی دولت این خواسته آنان را نپذیرفت. امروزه غالب آثاری که در موردعلویون ترکیه منتشر می شود نحوه تغییر جامعه روستایی، دور افتاده،متکثر، درونگرا و oral علویون را به جامعه ای شهر نشین، متجدد، فعال،پویا و سکولار را مد نظر قرار می دهند و فرهنگ متکثر و چند گونه علویون که در گذشته ثبت نشده بود را در قالب جدید ارائه می دهند .
● علویون ترک و کرد
علویون اقوام مختلفی را در بر می گیرند که اقوام کرد، ترک و گروه های کوچکتر نظیر اقوام ابدال یا تاهتاسی ۲ از آن جمله اند. پیروان این فرقه در میان اقوام ترک و کرد ترکیه به چشم می خورند و پراکندگی علویون در میان این دو قوم یکسان است. علویون ترکیه در عرصه سیاسی بسیار فعالند، از این رو گاهی با رفتار خشونت‌آمیز اصولگرایان سنی مواجه می شوند، زیرا اهل سنت علویون را مرتد می دانند.
بسیاری بر این باورند که هویت مذهبی علویون بر تفاوتهای قومی غالب است. در واقع این نگرش تا حدی درست است، در برخی مواقع کردهای علوی همسو با کردهای سنی علیه دولت موضع گیری نکرده اند. ( به عنوان مثال تعداد علویون عضو حزب pkkبسیار اندک است.)همچنین امروزه بسیاری از آثار علویون جامع‌گرا و فرا قومی بوده و همه اقوام علوی را تحت الشعاع قرار می دهد و فقط به اقوام ترک و کرد محدودنمی شوند. به طور کلی گروه ها و اقوام مختلف علوی با ورود به عصرمدرنیته به سکولاریسم اجتماعی و فردی گرویده‌اند. غالب علویون ترک کوچ نشین نمی باشند و در یکجا سکونت کرده اند، آنان به بکتاشی ها یاانجمن اخوت ترکیه وابسته اند. این در حالی‌است که علویون کرد نسبت به حاجی بکتاش که مقبره آن در غرب کشور واقع است رغبت کمتری نشان می دهند و بیشتر به زیارتگاه‌های محلی علاقه نشان می دهند.همچنین در حالی که روابط بسیاری از گروه های علوی آناتولیا با اهل تسنن پیچیده و مبهم است و به‌طور مشخص اهل تسنن را نفی نمی کنند، علویون کرد به طور علنی و با صراحت در مقابل اهل تسنن موضع گیری می نمایند و از ساخت مساجد سنی در مناطق خود بشدت خشمگین می شوند، اختلاف مواضع و جهت گیریهای مذهبی علویون ترک و کرد تا حدودی در نام‌گذاری گروه های مذکور مشهود است.علویون ترک خود را بکتاشی یا بیرگی می نامند در حالی که علویون کرد خود را قزلباش می نامند. نام اخیر به قبایل شیعه صفوی اشاره داردکه با عثمانیان نبرد کردند و بسیاری بر این باورند که علویون باقزلباش های صفوی متحد شدند. از آنجا که اهل تسنن ترکیه مدتهای مدیدی علویون ترکیه را قزلباش می نامیدند، استعمال معاصر این نام توسط خود علویون به موضع ضد دولتی آنان اشاره دارد. در واقع موضع ضد حکومت این گروه با موضع ضد حکومت بکتاشی‌ها کاملا متفاوت است. علویون ترک بر هویت و ملیت ترکی خود تاکید می کنند و وجه مشترک اهل تسنن کرد با حکومت مذهب آنان است. در حالی که علویون کرد هیچ تکیه گاهی ندارند و از هرگونه اهرم ملی و دینی بی بهره اند. البته این بدان معنا نیست که علویون کرد در جامعه ترکیه فاقدهر گونه جایگاه اجتماعی می‌باشند، بلکه برعکس بسیاری از آنان ازموقعیت های بالای اجتماعی برخوردارند. با وجود این احساس طردشدگی به علویون کرد غالب شده، از اینرو وضعیت آنان بی ثبات وخشونت بار است. بخش اعظم پناهندگان اروپا و به ویژه پناهندگان انگلیس را کردهای علوی تشکیل می دهند و برخی از آنان به گرایش های انقلابی الحادی نظیر مارکسیسم روی آورده اند و این درحالی است که چنین گرایش هایی با مواضع سیاسی اکثریت ملت ترکیه درتعارض است.
نام اقوام پس از ظهور تغییر یافته و پس از چندی اهمیت می یابند. ازاین‌رو جای تعجب است واژه نوظهور (علوی) که یک قرن بیشتر از عمرآن نمی گذرد امروزه تا بدین حد رایج شده است. در واقع علاوه بر واژه (علوی)، واژه های کرد و ترک، اصطلاحاتی نو ظهورند و یا لااقل از زمان شکل گیری جمهوری ترکیه مفهوم آنها بطور بنیادین تغییر نموده است.در واقع شکل گیری گروه‌های بزرگتر اجتماعی ترکیه به مقوله دولت ملی مربوط می‌شود. در مبحث دولت ملی هویت ترکی و اسلام سنی به عنوان شاخصه های اصلی هویت تلقی می شوند. از این‌رو گروه های مختلف وروستائیان سراسر کشور با انتخاب این دو شاخصه اصلی اجتماع کنونی ترکیه را تشکیل دادند. بدین ترتیب گروه هایی که عقاید مذهبی آنان متزلزل بود به مذهب تسنن گرویدند و از سوی دیگر هویت قومی اقوام متنوع سنی روستایی در هویت غالب جامعه ترکیه ادغام و هضم شد. بااین حال اقوام کرد و علویون بطور نظام یافته یا ناخواسته در هویت ملی ادغام نشده اند. هویت متمایز و منسجم دو گروه مذکور در ادبیات آنهانمود یافته و این هویت متمایز بواسطه سازمان اجتماعی آنان که درمقابل حکومت مرکزی موضع گیری نموده، تقویت شده است. بدین‌ترتیب آنان تا حدی از دستگاه حاکم مستقل شده اند و این استقلال باهویت دینی و قومی جدید آنها درهم آمیخته است.
علویون ترکیه گروهی منسجم و یکپارچه نیستند و از یک ماهیت تاریخی عینی و ملموس و منسجم برخوردار نمی باشند. با وجود این شاخصه ها و مولفه های اجتماعی (علویت) حائز اهمیت می باشند و این اهمیت از نحوه برخورد و موضع گیری علویون نسبت به اصول و مبانی ایدئولوژیک جمهوری ترکیه ناشی می شود. مهمترین شاخصه اجتماعی علویون علاقه آنان نسبت به آتاتورک است. میزان علاقه و وفاداری آنان به آتاتورک به حد افراط رسیده است به طوری که آنان وی را به عنوان بنیان‌گذار ملت، حامی و پشتیبان خود در مقابل خشونت‌های فرقه ای،رهایی بخش از زیر یوغ حکام بیگانه و شخصیتی روشنگر که ملتی عقب مانده را مدرنیزه نمود تلقی می کنند. از نظر آنان پس از قرون متمادی استیلای تمدن اسلامی – عربی بر این منطقه، آتاتورک تمدن ترکی و آناتولیایی را بنیان نهاد. در دهه ۱۹۵۰ علویون از رویه اسلامی سازی که از سوی احزاب مختلف سیاسی در پیش گرفته شده بود مایوس و سرخورده شدند، از این‌رو به ترویج ایده ها و نشر آثار مربوط به دیدگاه های وی پرداختند که این روند با نخستین دوره حکومت حزب مردمی جمهوریخواه مقارن بود. این رویکرد علویون در اشعار و ترانه های آنان به خوبی نمود یافته است. علویون با الهام از تاکیدات آتاتورک مبنی بر تعلیم گسترده روشنگری، به تدریس روی آوردند. همچنین آنان آثارخود را در سطح منطقه ای و ملی منتشر کردند. در برخی از این آثار،دیدگاه های علویون نسبت به آتاتورک در قالب شعر ارائه شده است که اشعار شاعر مشهور علوی (محنتی) از آن جمله است.
● علویون و اهل سنت
یکی از ویژگی های مهم اسلام در ترکیه، انشقاق علویون و اهل سنت است. در واقع علویون ترکیه معرف فرقه ای نامتعارف می باشند که بعدناشناخته مخفی، اسلام ترکیه را بر می تابانند. با وجود اینکه جمعیت علویون ترکیه قابل توجه است و آنان ۲۵ درصد جمعیت کل کشور راتشکیل می دهند، به علل سیاسی آمار دقیق و واقعی آنان اعلام نمی شود. علویون ترکیه با قزلباش‌های بلغارستان، بکتاشی های آلبانی و اهل حق ایران و علویون سوریه وجوه تشابه بسیاری دارند. گاهی علویون شیعیان افراطی قلمداد می شوند، در حالی که این طرز تلقی صحیح نیست و در حقیقت این فرقه تفسیری باطنی از اسلام را ارائه نموده اند و وجه تمایز آنان با دیگر فرقه ها آیین های خاص آن است.
ریشه و خواستگاه آیین های علویون بطور دقیق مشخص نشده وپیشینه برخی از این آیینها به دوران پیش از اسلام باز می گردد. تنوع وتکثر علویون از منظر زبان شناختی اعم از گروهک های ترک، کرد، زازا وعرب از یک سو و تنوع شاخصه های فرهنگی و حتی عقیدتی طبقه بندی علویون را دشوار نموده است. از این‌رو اهل سنت حتی مسلمان بودن علویون را نفی می کنند و یا آنان را سنی بشمار می آورند، ولی ویژگی ها و آیین های مذکور را انحراف از دین و باورهای باطل تلقی می نمایند. دولتمردان ترکیه ویژگی ها و آئین های خاص علویون را نفی می کنند و یا از منظری فلکلریک به آنها می نگرند. در واقع از نظردولتمردان ترکیه فرقه علویون و ویژگی های آنها پدیده ای فرهنگی تلقی می شود.
علویون ترکیه گروهی سکولار و میهن پرست اند که از حقوق برابر با دیگرگروه ها برخوردار نمی باشند. مناسک و اعمال دینی علویون ترکیه ازپیچیدگی های خاصی برخوردار است. ( سم ) یکی از مهمترین مناسک دینی علویون می باشد و این مجموعه اعمال دینی زیر نظر شیخ و بزرگ علویون به نام (دد)، برگزار می گردد. دعا برای حضرت علی (ع)، ذکراسامی ائمه اطهار (علیهم السلام) و سوگواری برای امام حسین (ع) وامام حسن (ع) جزو آئین های اصلی این مراسم است. به همین علت برخی از ناظرین این گروه را با شیعیان ایران همان می پندارند. تنهامراسم و آئین دینی علویون نیست، بلکه نمازها، ادعیه مختلف، تشییع جنازه و مراسم ازدواج از دیگر آیین های مذهبی علویون ترکیه محسوب می‌شود. در اینگونه مراسم ها فقط ادعیه ترکی خوانده نمی شود بلکه قرائت قرآن در مساجد اهل سنت و تلفیقی از سنت‌های مذهبی مختلف در آیین های مذکور به‌چشم می خورد. در واقع این آیین های سنتی التقاطی و آمیزه ای از آیینهای علویون و اهل سنت می باشند. از آنجا که فقط (ددها) شیخ و بزرگ مراسم “سم) شمرده می شوند و مراسم تحت نظر آنان برگزار می گردد. رسیدگی به امور دینی مساجد و برگزاری نمازجماعت و ادعیه و اهل تسنن توسط شخص دیگری که به امور دینی علاقه مند است برگزار می گردد و وی متکفل نظارت بر امور دینی اهل تسنن می گردد. حتی بسیاری از افراد تلاش می کنند در ( مرکز اموردینی) شغل و جایگاهی بدست بیاورند، ولی فقط تعداد کمی از آنها به این خواسته خود می رسند.
● علویون، مدرنیزاسیون و تحولات اجتماعی
علویون منطقه آناتولیا نسبتا از فرآیند مدرنیزاسیون منتفع شدند.تحولات اجتماعی ناشی از فرآیند مدرنیزاسیون شرح و تفصیل گسترده ای را می طلبد و ارائه خلاصه و چشم انداز اجمالی نتایج حاصل از این پدیده امر دشواری است، با این حال در اینجا شمه ای از نتایج این فرآیند ارائه می گردد. متاسفانه هنوز برخی از مردم علوی ساکن این منطقه از گرسنگی رنج می برند و دچار سوء تغذیه اند، در عین حال بطورکلی مواد غذایی در آناتولیا فراوان، ارزان و متنوع است. خدمات شهری بی نظم و آشفته است ولی در عین حال به عموم مردم ارائه می گردد. زیرساخت های توسعه هماهنگ با رشد و توسعه کشور در منطقه مورد توجه قرار گرفته و رشد و توسعه در حوزه های ارتباطات، بهداشت و درمان وآموزش با دیگر مناطق کشور متوازن بوده و همچنان این روند استمراریافته است. توسعه در حوزه رسانه ها که از بدو شکل گیری جمهوری ترکیه مورد توجه قرار گرفته بود در سالهای اخیر شدت بیشتری گرفته وشبکه ها و ایستگاه های رادیویی و تلویزیونی متعددی تاسیس شده وتوسعه در بخش مطبوعات رشد بسیاری داشته و امروزه روزنامه ها ومجلات مختلفی در این منطقه منتشر می‌شوند. سرمایه گذاری دربخش راهسازی بطور مداوم استمرار یافته که این امر رونق اشتغال دربخش حمل و نقل را در پی داشته است. بخش خدمات حمل و نقل بین شهری در سرتاسر کشور خدمات مطلوبی را به مردم ارائه می دهد و دراین حوزه نیز مشکل خاصی وجود ندارد.
● رشد شهر نشینی
به‌واسطه فرآیند مدرنیزاسیون و تحولات اقتصادی متعاقب آن، بافت جمعیتی ترکیه و به ویژه علویون تحت الشعاع قرار گرفت. گرچه همواره صحت آمارهای اعلام شده مورد تردید است ولی بنظر می رسد در سال ۱۹۲۳ جمعیت شهری ترکیه به دو میلیون نفر می رسیده که معادل ۱۴درصد از جمعیت کل کشور بوده است. در سال ۲۰۰۲ جمعیت شهر نشین ترکیه به ۴۰ میلیون نفر رسید که ۶۰ درصد از جمعیت کل کشور راتشکیل می دهند. نتیجه این رشد تصاعدی جمعیت، گسترش و رشدشهرهای بزرگ و مهاجرت سیل روستاییان به شهرها بود. با اینکه این پدیده از اهمیت بسزایی برخوردار است ولی فقط یکی از ابعاد تغییرجمعیتی را بر می تاباند. جمعیت شهرهای استانبول، ازمیر، و آنکاراامروزه به بیست میلیون نفر می رسد. این بدان معنا است که بقیه جمعیت شهرنشین ترکیه، یعنی ۲۰ میلیون نفر دیگر در شهرهای کوچکتر نظیر (برسه)، (کنیه) و دیگر شهرها ساکنند. بنابراین درسرتاسر منطقه آناتولیا، هزاران روستا و شهرستان با یکدیگر رقابت می کنند. شهرهایی که در این رقابت برنده می شوند جمعیت قابل توجهی را در خود جای می دهند و بدین ترتیب بین شهرهای بزرگ واین مناطق توازن جمعیتی برقرار می گردد، و مناطقی که از قافله رشدعقب مانده اند در بعد جمعیتی و ادبیات علمی کمتر مورد توجه قرار می گیرند.
● علویون، مدرنیزاسیون و توسعه شهری
اهل تسنن منطقه آناتولیایی ترکیه از مرحله گذار جوامع روستایی به جوامع شهری بیشترین بهره برداری را نمودند، این در حالی است که جوامع روستایی علوی در حفظ موجودیت و بافت جمعیتی خود ناکام ماندند و جوامع سازمان یافته و ارگانیک روستایی شکل ندادند. گرچه دربرخی از موارد شهرها یا شهرستان های مستقل بزرگ و تمرکزجمعیتی در این مناطق از امتیازات ویژه برخوردارند ولی برعکس اهل تسنن روستاهای خود را توسعه داده و شهرهای بزرگتری را تشکیل دادند، در نتیجه بافت همگون جمعیتی اهل تسنن گسترش یافت.
● بخشها
در بخشها و جامعه روستایی آناتولیا مالکین و زمینداران بزرگ وجودندارند. معمولا مزارع و زمین های اطراف هر روستا به اهالی آن تعلق دارد. کشاورزان زمین های خود را با گاو آهن یا تراکتور شخم می زنند،ولی امروزه استفاده از گاو آهن کمتر متداول است. بندرت کشاورزان زمین های خود را آبیاری می کنند و بیشتر کشت آنان دیم است.خانواده هایی که به تراکتور دسترسی ندارند با خیش هایی چوبی زمین راشخم می زنند و مراحل کاشت، داشت و برداشت را با دست انجام می دهند. زندگی کشاورزان بسیار سخت و مشقت بار است. غالبا اراضی روستاها رسی و یا صخره ای است. حتی هنگامی که برای شخم زدن اراضی از تراکتور استفاده می شود محصول قابل توجهی بدست نمی آید ومعمولا نسبت کاشت به برداشت در بدترین حالت آن یک به یک و نیم ودر بهترین حالت آن یک به پانزده است. کشاورزان ممکن است محصولات خود را در بازار به فروش برسانند، ولی کشاورزان این منطقه بر خلاف کشاورزان دیگر مناطق ترکیه غالبا محصولات خود را برای مصرف خود می کارند. دامداری به‌شکل بسیار محدود نیز در کنارکشاورزی در میان آنان متداول است. پرداخت دستمزد بصورت منظم بندرت در جامعه روستایی این منطقه دیده می شود. ممکن است یکی ازاعضای خانواده از راه کارهای مقطعی در آمد اندکی کسب کند. به عنوان مثال اگر کسی بخواهد اصطبلی بسازد برای ساخت آن دستمزد اندکی رابصورت روزانه یا در حین کار به همسایگان خود می پردازد. تعداد کسانی که از راههای دیگر نظیر ساخت وسایل کشاورزی و یا قالیبافی امرارمعاش می کنند بسیار کم است. برخی از روستاییان مستمری بگیرند وپس از گذراندن دوره کاری خود در شهرهای یا در کشور آلمان به روستاهای خود باز می گردند و از حقوق بازنشستگی خود ارتزاق می کنند.در برخی از روستاها زنان از راه قالیبافی درآمد خوبی کسب می کنند. به غیراز صندوق های دولتی، پول از طریق بستگان روستاییان که در شهرهای دیگر و یا خارج از کشور کار می کنند به دست آنان می رسد. خانواده هایی که یکی از اعضای آنها در شهر و یا در خارج از کشور کار می کنند نسبتازندگی مطلوب و راحتی دارند زیرا نیازهای غذایی آنان از طریق محصولات کشاورزی و دامی تامین می شود و مبالغی را که بطور منظم ازکشور و یا از خارج از کشور بدست آنان می رسد، صرف امور دیگر می کنند.خانواده هایی که از چنین در آمدی محرومند از طریق کار سخت کشاورزی و کارگری مخارج خود را تامین می کنند. در جامعه روستایی این منطقه دسته بندی طبقاتی و شغلی وجود ندارد و تنها ملاک دسته بندی مردم و تفکیک آنان از یکدیگر، مذهب می باشد. بدین ترتیب مردم به دو گروه علوی و سنی تقسیم می شوند. به جز کارکنان دولتی که در این منطقه ساکنند، هفتاد و چهار روستا کاملا سنی مذهب اند وساکنین بیست روستا علوی مذهب می باشند. دو روستا دارای جمعیت مختلط سنی و علوی می باشند، هرچند که آنان در محله های مجزا ازیکدیگر بسر می برند. بنابراین در روستاهای این منطقه مردم باگرایش های دینی متفاوت و جدا از هم زندگی می کنند. اکثریت جمعیت شهری که در این منطقه واقع شده سنی مذهب اند، به طوری‌که ۹۵ درصداز جمعیت شهر را تشکیل می دهند. با اینکه مردم ساکن در روستاهای این منطقه از نژادهای مختلف می باشند، به استثناء سه گروه از آنان،بقیه خود را ترک می دانند. گروه هایی که خارج از این جرگه قرار دارندعبارتند از: اقوام قرقیز، مهاجرینی که از این منطقه آمده اند و روستایی که اقوام کرد و ترک بطور مختلط در آن زندگی می کنند. غالب مهاجرین این روستاها را ترک کرده و به استانبول رفته اند و تعداد معدودی از آنان در روستا باقی مانده اند. روستایی که قرقیزها در آن ساکنند رونق یافته وبه عنوان روستایی آباد و صنعتی شناخته می شود. سکونت اقوام کرد دراین منطقه از سیاست های پیشین دولت ناشی می شود.
● علویون و حکومت ترکیه
علویون مخالفت با حکومت و استقلال طلبی را به شیوه ای متفاوت درپیش گرفته اند. در این شیوه آنان بواسطه تاکید بر قومیت و مذهب خاص خود هویت مستقل خود را مطرح می کنند. در واقع مولفه های اخلاقی وفلسفی و در مجموع ماهیت این فرقه علاوه بر ابعاد مذهبی جنبه سکولار زندگی را نیز تحت الشعاع قرار می دهد. مایکل میکر در اثر خودبه حس تمایز یافتگی شدید علویون اشاره نموده است. وی به تحلیل تاریخی مفصل شهر آف واقع در سواحل دریای سیاه اشاره نموده که فرقه های متنوع سنی ساکن این منطقه بواسطه برخورداری از نمادها، عادات و سیاق بیان مشترک با یکدیگر و با دیگرگروه ها و اقوام تعامل دارند و با آزادی کامل و به سهولت با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. این بدان معنی است که اگرچه اقوام گوناگون و متکثرسنی در جمهوری سکولار ترکیه به سر می برند ولی بواسطه احساس تعلق پذیری به جامعه اسلامی جنبه ها و تفاوت‌های قومی خود را نادیده می گیرند، در حالی که اقوام کرد آناتولیای شرقی با تاکید بر هویت قومی خود به عنوان عنصرهای نا همگون نمود یافته اند. بدین ترتیب از نظر(میکر) گروه های مختلف قومی، زبانی و ملی ترکیه به سهولت و بدون اصطکاک و تنش جامعه چند‌گونه و در عین حال یکپارچه ترکیه معاصررا تشکیل داده اند و تنها استثنا در این زمینه اقوام کرد منطقه آناتولیای شرقی می باشند. از طرف دیگر علویون ترکیه بواسطه مشارکت فعال درجامعه ای فرا مذهبی کوشیده اند روابط اجتماعی خود را گسترش دهند.در واقع آنان شهروندی و تعلق‌پذیری به جامعه سکولار را بر دیگرگزینه ها ترجیح داده اند. مع الوصف هویت ملی فقط یکی از ابعاد مفهوم شهروندی اسلامی – ترکی را تشکیل میدهد، و در نتیجه علویون ترکیه بطور نسبی و ناقص مشمول تعبیر شهروندی می‌گردند. علویون ترکیه به امور دینی نظیر روزه، نماز جماعت و مبانی عقیدتی کم توجهی نشان میدهند، از اینرو آنان از یکی از مهمترین مولفه های جامعه پذیری بی بهره اند. در هر حال حس نا یکسانی و افتراق علویون نیز مانند اقوام کردبواسطه سازمان اجتماعی متمایز و مبتنی بر عدم تعلق پذیری به نظام حاکم ترکیه، تقویت شده است. اگرچه تفاوتهای بسیاری بین مناطق،اقوام و گروه های مختلف ترکیه وجود دارد ولی می توان تفاوتها و وجوه تمایز عمده جامعه علویون با اهل سنت را در این موارد خلاصه کرد:
الف) نظام سلسله مراتبی مقدس که بر اساس آن فقط برخی افرادخاص می توانند به عنوان رهبر دینی خود برگزیده شوند.
ب) آرمان های باطنی متاثر از تفاسیر عرفانی از دین.
ج) مراسم ها و آیین های جمعی و انحصاری که مردان و زنان در آن شرکت می کنند.
این ساختار اجتماعی علویون موجب شده سنت فرهنگی و دینی آنان که مورد تایید اهل سنت و حکومت نیست، استمرار یافته و منتقل شود.
همچنین علویون برای حل و فصل مناقشات خود از این ساختاراجتماعی منتفع شده اند و بواسطه این ساختار توانسته اند استقلال خود ازحکومت مرکزی را اعلام کنند. بنابراین عامل تمایز و برجستگی علویون ترکیه، مانند اقوام کرد از موضع گیری و مقاومت آنها در برابر حکومت ناشی می شود.
بسیاری از اوقات علویون مورد استهزا قرار می گیرند و به آنان توهین می شود. البته تبعیض علیه علویون ترکیه فقط به این حد محدودنمی شود، بلکه گاهی تبعیض علیه علویون شکل خشونت آمیزی بخود می گیرد. این مواضع خشونت آمیز بیشتر در هنگام تشدید تنشهای ملی و سیاسی نمود می یابد. واقعه مربوط به همایش حزب اسلام گرای رفاه نمونه ای از اقدامات خشونت آمیز علیه علویون است. حزب اسلامگرای رفاه در دوره اوج قدرت و اعتبار خود همایشی فرهنگی را در شهر(سیواس) برگزار کرد.
این همایش با همکاری علویون و جناح چپ سکولار برگزار شد و چهره های مشهوری نظیر (عزیز نسین) در آن شرکت کردند. اسلامگرایان تندرو پس از تظاهرات هتل محل اقامت شرکت کنندگان در همایش را محاصره کردند و آ‌ن‌را به آتش کشیدند.محاصره کنندگان هتل از فرار اعضای همایش به خارج از مهلکه ممانعت کردند و نیروهای امدادی نیز با تاخیر و به کندی به محل واقعه رسیدند. در نتیجه شرکت‌کنندگان در شعله های آتش سوختند و جان سپردند. در واقع این واقعه هشدار و اعلام خطری جدی به طیف سکولاریست محسوب می شد. واقعه مذبور از وقایع مهم جامعه علوی ترکیه بشمار می رود و از نظر آنان استمرار دوران سرکوب عثمانیان تلقی می گردد. با آن همه تبعیض علیه علویون در جامعه کنونی ترکیه به طورعلنی نمود یافته است و (علوی بودن) به عنوان معیار و ملاک تعیین هویت، عامل تبعیض علیه آنان تلقی نمی شود. البته چون علویون ازنظام سلسله مراتبی بکتاشی ها الهام گرفته اند، حکومت جمهوری خواه ترکیه در بدو شکل گیری آن فعالیت انجمن اخوت که علویون نیز شامل آن می شدند را ممنوع اعلام کرد، ولی با وجود این علویون می توانستنداعمال و مناسک دینی خود را در جوامع روستایی خود انجام دهند.همچنین آنان در عرصه های اجرایی، سیاسی، هنری، نظامی و درجنبش های چپ حضوری پر رنگ دارند و گاهی نقش آنان در جمهوری ترکیه تعیین کننده بوده است. در اینجا لازم به ذکر است که علویون مناطق مرکزی و غربی ترکیه از نظر ایدئولوژیکی و جغرافیایی به حکومت نزدیک ترند.نسبت به علویون مناطق شرقی ترکیه و اقوام علوی کرد این منطقه کمتر مورد ظلم و تبعیض واقع شده اند.

منبع : روزنامه رسالت

مدیریت سایت

اینفورس (شبکه بین المللی مطالعات ادیان)،‌ بخشی از یک مجموعه فعالیت های فرهنگی است که توسط یک گروه جهادی مجازی انجام می شود. این گروه  بدون مرز، متشکل از اساتید، طلاب، دانشجویان و کلیه داوطلبان باایمان و دغدغه مندی است که علاقمند به فعالیت علمی جهادی در عرصه جنگ نرم هستند. شما هم می توانید یکی از اعضای این گروه باشید(اینجا کلیک کنید). فعالیت های سایت زیر نظر سید محمد رضا طباطبایی، مدرس ادیان و کارشناس صدا و سیماست. موضوعات سایت نیز در زمینه سیر مطالعاتی با رویکرد تقویت بنیه های اعتقادی و پاسخ به شبهات است. 

0 0 رای ها
شما هم امتیاز بدهید..
اشتراک در
اطلاع از
guest
0 نظر
بازخورد (Feedback) های اینلاین
View all comments
دکمه بازگشت به بالا
0
افکار شما را دوست دارم، لطفا نظر دهیدx
()
x